I. BÖLÜM: HANIMI HZ. HÂCER
1. Hz. Hâcer Kimdir ?
İbranice’de “Hagar” olarak geçen “Hâcer” kelimesinin anlamı “kaçma, kaçış”tır. Grekçe’de “Agar”, Arapça’da “Âcer” hem de meşhur olduğu “Hâcer” şeklinde yer almaktadır. Arapça olmayan “Âcer”in kökü bilinmemektedir. Hâcer ise “terketmek, hicret etmek; şirkten uzaklaşmak; emsalinden üstün olmak” mânalarına gelen “hecr” köküne ait olabileceği gibi Güney Arabistan’da bir yerleşim merkezi olan Hecer’le de alâkalı olduğu düşünülmektedir.[1]

Hz.Hâcer, Fravun'un Sare'ye hediye ettiği cariyesidir. Daha sonra Sâre'nin eşine hediyesi ile Hz.İbrâhim'in eşi ve Hz.İsmail'in annesi olmuştur.[2]

Kur’ân-ı Kerim’de kendisinden söz edilmeyen Hâcer Tevrat’a göre Mısırlı bir câriyedir. Tevrat tefsirlerinde ise Hâcer Firavun’un kızı olarak gösterilir. Firavun, sarayında Sâre’ye gösterilen hürmeti görünce, “Kızım başkasının evinde hanımefendi olacağına bu sarayda hizmetçi olsun” diyerek kızı Hacer’i Sâre’ye verir. Hâcer çocuk sahibi olur olmaz, “Hanımefendim aslında dışarıdan göründüğü gibi değildir. Takvâ sahibi imiş gibi görünür, ancak sırf güzelliği bozulmasın diye hamilelikten uzak durmuştur” diyerek gıybetinin yapar. Bunun üzerine Sâre durumu Hz.İbrâhim’e anlatıp onun karşı çıkmasına rağmen hamile olan Hâcer’e ağır köle işleri yaptırır. Hâcer, Sâre’nin baskısı üzerine evden kaçar.[3]

M.Asım Köksal diyor ki: “İslâmi Kaynaklarda Hâcer’in Mısırlı ve Kıbt krallarından birinin kızı olduğu belirtilir.[4] Babasının Menfis halkından ve oranın kralı bulunduğu nakledildiği gibi, Hâcer’in Hz.İbrâhim’in Mısır’a varışında iş başında bulunan firavunun câriyelerinden olduğu da rivayet edilmektedir.[5] Onun Ümmülarab’dan veya Yâk denilen köyden yahut Nil yakınındaki Ensına kasabasının bir köyünden olduğu rivayet edilmektedir.[6] Hz.Hâcer’in köyünün Ferema olduğu da, söylenir.[7]

Hz.Hâcer, Kıbtî,[8] Mısırlı idi.[9] Kıbtî, Mısırlı demektir.[10]

Amr b.Âs, Mısır'ı feth için kuşattığın zaman, Mısırlılara: “Peygamberimiz, Mısırın fethini bize va’d ve Mısırlılarla arada soy ve hısımlık ilişkisi bulunduğundan, kendilerine iyi davranmamızı emir ve tavsiyede bulunmuştu” dedi. Mısırlılar, bu akrabalığın, uzak bir akrabalık olduğunu ileri sürdükten sonra; “Doğru söylüyorsun, sizin ananız, bizim kralımızın kızı ve Menf halkından idi. Kral da, Menf halkının kralı idi.” Aynı Şems halkı, Menfliler üzerine yorüdüler, onları, yendiler ve devletlerine son verdiler. Menf halkını, gurbet illere düşürdüler. Böylece, Hâcer de, babanız İbrahim as.’ın zevcesi ve sizin Ananız olmuş oldu...” diye itirafta bulundular.[11] Hz.Peygamber ahid ve akrabalık bağından Hz.Hâcer’in, Hz.İsmail’i doğurmasını kasdetmiştir.”



--------------------------------------------------------------------------------

[1] Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi: c.14/432.

[2] İbn.Sa’d-Tabakat c.1, s.49; M.Asım Köksal, Peygamberler Tarihi, Diyanet Vakfı Yayınları: s.168; Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi: c.14/432.

[3] Tekvin 16/1,16; Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi: c.14/432.

[4] Taberi-Tarih c.4, s.228; Süheylî-Ravdulünüf c.1,s.90-91; Ebülfida-Elbidaye vennihaye c.7, s.98; İbn.Hadun-Tarih c.2, ks.1,s.77; M.Asım Köksal, Peygamberler Tarihi, Diyanet Vakfı Yayınları: s.169; Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi c.14/432.

[5] Taberi-Tarih c.1 s.245; Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi c. 14/432.

[6] İbn.Esir-Kâmil c.1 s.102; Yâkut-Mücemülbüldan c.5, s.426; Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi: c.14/432.

[7] Makrîzî-Hıtat c.1, s.211; M.Asım Köksal, Peygamberler Tarihi, Diyanet Vakfı Yayınları: s.169.

[8] İbn.Sa’d-Tabakat c.1, s.48; M.Asım Köksal, Peygamberler Tarihi, Diyanet Vakfı Yayınları: s.169.

[9] İbn.İshak, İbn.Hişam c.1, s.48; M.Asım Köksal, Peygamberler Tarihi, Diyanet Vakfı Yayınları: s.169.

[10] İbn. Esîr-Nihaye c.4, s.6; M.Asım Köksal, Peygamberler Tarihi, Diyanet Vakfı Yayınları: s.169.

[11] Taberi-Tarih c.4, s.228; Suuheylî-Ravdulünüf c.1, s..90-91; Ebülfida-elbidaye vennihaye c.7, s.98; İbn.Haldun-Tarih c.2, ks.1, s.77; M.Asım Köksal, Peygamberler Tarihi, Diyanet Vakfı Yayınları: s.169.