Siyaset Forum - Dersim: İsyan Değil Katliam

Dersim: İsyan değil katliam

1937-38 Dersim hadiselerine ilişkin orijinal fotoğraflar ve o günlere tanık olan insanların anlattıkları, yaşanan acıları bütün çıplaklığıyla ortaya koyuyor. İlk kez yayınlanan fotoğraflar, NTV Tarih dergisinin Aralık sayısında yer alıyor.

http://img818.imageshack.us/img818/5004/resim1ri.jpg

Seyit Rıza fötr şapkasıyla

Seyit Rıza teslim olduktan sonra, fotoğrafını çekmek isteyen yetkililere fötr şapka takmak istediğini, başka türlü fotoğraf çektirmeyeceğini belirtmişti. Sabah çok erken saat olmasına rağmen bir dükkân açtırıldı, şapka bulundu ve bu fotoğraf alındı. (Orijinal resmin arkasına o dönem düşülen notlar)

http://img854.imageshack.us/img854/1162/resim2l.jpg

Kemancıydı, öldürülmedi

Dersim'de 30 Ağustos 1937 kutlamaları sırasında, bayrağın hemen arkasında elinde kemanıyla görülen Sılo Qıc, sonraki yıllarda bölgenin en önemli halk ozanlarından biri oldu. Hadiseler sırasında ölüme götürülen bir kafilenin arasındayken, bir subayın, “Keman çalıyor, askeri eğlendirir.” demesi üzerine hayatta kaldı. Halen Dersim'de yaşıyor.

http://img38.imageshack.us/img38/123/resim3l.jpg

Tarihî fotoğraf

1926’da çekilen tarihî fotoğrafta sonradan Dersim hadiselerinde önemli rol oynayacak kişiler vardı. Oturanlar arasında en solda Mıçi Ağa, soldan üçüncü Mehmet Ali Ağa, soldan altıncı Cemşi Ağa, ayaktakilerden soldan yedinci Süleyman Ağa, 1938’de öldürüldü. Oturanlardan soldan beşinci Elazığ Valisi Cemal Bardakçı (Murat Bardakçı’nın dedesi) ve ayaktakilerden soldan beşinci meşhur Baytar Nuri Dersimi.

http://img69.imageshack.us/img69/1489/resim4r.jpg

Harekât sırasında muhtemelen Beyaz Dağ mıntıkasında asker çadırları.

http://img14.imageshack.us/img14/6420/resim5ad.jpg

217 kişi nereye götürülüyor

Fotoğrafın arkasındaki tarih 14 Ağustos 1938. O dönemde arkasına düşülen not aynen şöyle: Büyük harekâtta, Dersim Halvori köyü. Asi Halvori köyünün 217 kişiden ibaret ahalisi ölüme götürülürken…
Cemal Taş arşivi

http://img716.imageshack.us/img716/4581/resim6k.jpg

Dersim harekâtını gösteren dönemin askerî haritası.

http://img46.imageshack.us/img46/9003/resim7k.jpg

Jandarma Umum Komutanlığı’nın bastırdığı ve döneminde sadece 100 adet basılan “gizli ve zata mahsus” kitap.

http://img857.imageshack.us/img857/2197/resim8y.jpg

Saan Ağa, Hozat’ta öldürülmeden önce.

http://img706.imageshack.us/img706/6904/resim9d.jpg

Harekât sırasında askerî birliklere yardım eden milisler.

http://img94.imageshack.us/img94/5017/resim10s.jpg

Askerî operasyonlarda mağaralara saklananlara karşı gaz bombası kullanıldı.

http://img10.imageshack.us/img10/1237/resim11p.jpg

İdamdan önce son duruşma

Muhtemelen 14 Kasım 1937 akşamı, Seyit Rıza ve 71 kişi, mahkemenin görüldüğü Elazığ’daki bir sinema salonunda son kez görüntüleniyorlar. Gece elektrik olmadığı için gaz lambasıyla aydınlatma sağlanmış. Birkaç saat sonra Seyit Rıza, oğlu ve beş kişi idam edilecekti.

http://img851.imageshack.us/img851/4951/resim12c.jpg

Seyit Rıza ve oğlu idama götürülüyor. Seyir Rıza’nın son dileği, “Beni oğlumdan önce asın.” Kabul edilmiyor.

http://img683.imageshack.us/img683/1334/resim13r.jpg

Fotoğraf makinesini çoğu zaman silah zanneden Dersimli kadınlar korku dolu anlar yaşadılar.

http://img843.imageshack.us/img843/2761/resim14p.jpg

Devlet erkânı teftişte

Başvekil Celal Bayar, Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak, Genelkurmay İkinci Başkanı Kazım Orbay ve Milli Savunma Bakanı Kazım Özalp, 1938’de bölgeyi ziyaret etmiş ve Dersim harekâtına katılan askerî birlikleri Elazığ’da teftiş etmişlerdi.

http://img155.imageshack.us/img155/2791/resim15l.jpg

Dersim'de özellikle yetim kalan kız çocuklarının bir kısmı evlatlık olarak alındı.

http://img856.imageshack.us/img856/7852/resim16hz.jpg

Kaynak

En Son Haber