süreçte beraberce yükselen pozitivist bilim anlayışı ile Hıristiyan dindarlığı arasında gerilimler ve tartışmalar yaşanıyordu...
Rémond'un belirttiği gibi, Protestan ve liberal İngiltere kavgalara sürüklenmedi. Fransa'da ise, Katolikliğin hiyerarşik ve monoblok yapısı ile Jakoben "laikçiliğin" militan ve katı niteliği yüzünden 19. yüzyıl çok sıkıntılı geçti! "Laikçi" terimi Rémond'undur.


taha akyol;burada çok güzel bir noktaya parmak basıp bu işi çözecek şifreyi vermiş ; liberal İngiltere kavgalara sürüklenmedi çünkü liberalizim toplumun her kesiminin özgürlüğünü hukuk ve yasalar ile garantilediği için;çatışma yaşanmaz;iki taraftan birisine kim saldırsa devlet gerekli cezayı en hızlı ve etkili bir yolla verir

fakat biz daha çok fransa örneğine benziyoruz;dindar kesim hristiyan katolikler gibi;kendi dininini içinde yaşamaktansa topluma yayma ve dinlerinin yasak görmüş olduğu şeyleri yapanlara kötü gözle bakma;hatta ilk fırsatta yasaklama ,yasaklama olmasada o şeyleri yapmayı zorlaştırma eğilimine sahip;laik kesimde "jakoben laiklik" anlayışı ile bireylerin inanış özgürlüğüne büyük saldırı içinde bulunuyor yani koyu dindalar ile;koyu laikler arasında aslında hiçbir fark yok;birisi kendi dinini dayatma peşinde birisi dinsizliği dayatma peşinde

umarım türk toplumuda ingiliz örneğine doğru kayar.