Kaynak tdv islam ansiklopedisi
KUDÜS ve islam tarihi
*Müslümanlara Suriye ve Filistin kapısını açan Ecnâdeyn zaferinin ardından Bizans’a ait birçok şehir fethedilmiş, Suriye Yermük zaferiyle Bizanstan alınmış sıra Filistine gelmişti. kutsal merkez Kudüs’ü kuşatan İslâm orduları başkumandanı Ebû Ubeyde den aman dileyen Kudüs halkı şehri halifeye teslim etmek istedi Hz. Ömer, Ebû Ubeyde’nin davetiyle Câbiye’den Kudüs’e gelerek şehri teslim aldı *Kudüs halkıyla yapılan anlaşma cizye ve haraç karşılığında mal ve can güvenliğini, din ve ibadet hürriyetini sağladı hz. Ömer’in Câbiye’de Kudüs heyetiyle anlaştı 638 de Kudüs’ün fethiyle cami inşa eden Hz. Ömer kadı olarak tayin ettiği Sâmit’ten halka İslâm’ı öğretmesini istedi. *Hz. Osman Kudüs’e önem verdi Silvan bahçelerini kudüse vakfetti kutsal Kudüs’ün fethiyle şehri ziyaret etmiş, ve yerleşmiştir. Bazı sahâbîlerin mezarı Kudüs’tedir Sâmit bunlar arasındadır.
*Emevîler döneminde Muâviye* devletin merkezini Dımaşk’a nakletmiş Kudüs önem kazanmıştır Muâviye, Suriye valisi iken Hz. Osman’ın katillerinin cezalandırılması konusunda Mısır fâtihi Amr ile Kudüs’te anlaşmış Kudüs’te halifeliğini ilân etmiştir Filistin bölgesi valilik tayininde şeref pâyesi* görülmüştür*Emevîlerin en önemli imar faaliyeti Kubbetü’s-sahre ve Mescid-i Aksâ’nın inşasıdır halife Abdülmelik tarafından yaptırılan ve islamın en güzel eseri Kubbetü’s-sahre’nin* müslümanları hac için Kudüs’e yöneltmek amacıyla inşa ettirildiği görüşleri vardır
*Mescid-i Aksâ, Abdülmelik ve oğlu Velîd tarafından onarılmış Dımaşk-Kudüs yolu* düzenlenmiş, surlarda iki kapı açılmış, darphâne kurulmuştur Süleyman Abdülmelik’in Remle’yi Filistin’in merkezi yapmış Kudüste Arap nüfusu artmıştır son Emevî hükümdarı Mervân’a yönelik isyanlarda kudüs yakılıp yıkılmıştır
*Abbâsî iktidarında Bağdat başkent olmuş Suriye Filistin geri kalmıştır Kudüs ise islamın üçüncü kutsal şehridir Halifesi Mansûr, aksayı 748 de Mehdî-Billâh 780 de ki Hârûnürreşîd hıristiyan ve yahudilerinde kalabileceği* yerler yaptırdı* kütüphane kurdurdu.hıristiyan ve yahudiler maddî destek verdi *Kudüsdeki yahudiler din ve ibadetlerinde serbest idiler. Kudüs’e büyük önem veren halife Me’mûn Harem-i şerif’in doğu ve kuzey kapılarını yaptırmış Muktedir-Billâh’ın annesi Kubbetü’s-sahre’ye dört güzel kapı hediye etmiştir.*Kudüs, VIII. yy da önemli bir ilim merkeziydi geldi. Râbia el-Adeviyye, Bişr el-Hâfî* gibi sûfîler Kudüs’ü cazibe merkezi haline getirdi. Abbâsîler döneminde Kudüs ilmî ziyaret ticaret güvenlik merkeziydi ancak salgın deprem kıtlıklardan etkilenmiştir* Mu‘tasım zamanında Filistinde çiftçileri toplayan Yemânî* ayaklanmasında halk şehirden kaçtı ve ibadet mekânları âsilerce tahrip edildi.
|