kaynak tdvislamansiklopedisi.info
Kudüs fatihi hz ömer döneminde vergi
*Hz ömer Beytülmâl zekâtını Tevbe ve Enfâl sûresine göre müslümanlara dağıtmıştır Hz. Ömer, hilâfetinde cizyeyi Medine müslümanlarına dağıtmıştır Haraç ve ticaret vergilerini koymuş, divan teşkilâtını kurmuştur. beytülmâl gelirleri düzene bağlanmıştır. Hz. Yıllık atıyye miktarlarında tesbit edilirken İslâmiyet’e yapılan hizmetler ve Resûle yakınlık göz önüne alınmıştır. cihada katılmayanlara fey ve ganimet payı verilmemiştir.
*Hz. Ömer fey gelirlerini ve divan teşkilâtını Medine’de kendisi yönetmiş, taşrada ise valiler görevlendirmiştir Halife, savaştığı yerlerde yaşayan halka kendi dinlerinde kalmasını ve cizye ödemelerine, karar vermiştir. Medine’ye gönderilen esirleri serbest bırakmış ve toprakları sahiplerine vermiştir. *Fetih topraklarını sahiplerine bırakan Hz. Ömer topraklarda tarıma devam edilmesini, arazilerin ekilmesini, ekilmeyen toprakların geri alınmasını istemiş, ziraatın geliştirmiş ölü toprağı ihya edenin toprağa sahip olacağını belirtmiştir.cizye âyeti (et-Tevbe 9/29) yahudi, hıristiyan ve Mecûsî ve gayri müslime uygulanmış,vergi karşılığında kendilerine himaye verilmiştir*çocuklardan, kadınlardan, fakirlerden, din adamlarından vergi alınmamış usülsüz vergiler iade edilmiştir. Suriye Valisi Ubeyde cizye aldığı Humus halkını Bizans’a karşı koruyamayınca şehri terketmiş topladığı vergiyi geri vermiştir. Humus halkı, müslümanların davranışını görünce müslümanlara casusluk yapmış Bizans ordusuyla ilgili bilgiler vermiştir *Hz. Peygamber ve Ebû Bekir dönemlerinde olduğu gibi müşterek cizye toptan yıllık vergiler alınmış Cizye ödemeyen hıristiyan Benî Tağlib kabilesinden iki kat zekât istenmiştir. Cizye miktarında her bölgenin para birimi esas alınmıştır
*Hz. Ömer, Suriye’ye seyahatinde cizye için dilenen yaşlı bir yahudiyi cizyeden muaf tutmuş, “Sadakalar ancak fakirler ve miskinler içindir…”âyetindeki “miskinler”in fakirler olduğuna hükmederek beytülmâldeki zekât gelirinden kendisine pay vermiştir. cüzzamlı hıristiyanlara zekât verilmesini emretmiştir *Hz. Ömer, fethettiği toprakları haraç karşılığında ziraat bilen sahiplerine bırakmıştır. Ekilebilir arazilerde ürün cinsine göre yılda bir defa alınan bu vergi harâc-ı vazîfe adıyla ilk defa Irak Suriye ve Mısır topraklarında uygulanmıştır. tecrübesiz kimselerin mülkiyetindeki verim düşüşü engellenmiş, haraç vergisi müslümanlara fey gelirleriyle dağıtılarak âdil bir gelir dağılımı sağlanmıştır. savaşla geçirilen topraklardan alınan vergiye “task” adı verilmiştir *Ziraata elverişli olmayan topraklardan haraç alınmamıştır. Halife, haraç topraklarının tesbitinden Osman ile Huzeyfe yi görevlendirmiştir. O günkü ırak topraklarının 36.000.000 cerîb (bir cerîb 1366 m²’dir) olduğu belirlenmiştir.
*Hz. Ömer haraca ölçüsü olarak Irak ve Suriye’de cerîbi kullanmış, Mısır’da feddânı esas almış, vergi belirlenmesinde toprakları verimliliği coğrafi unsurları göz önüne alarak farklı vergiler almıştır
*Vergileri tesbit eden Hz. Ömer ağır vergiler yüklememiş Kûfeliler, Basralılar ve Suriyeliler’den en güvendiklerini göndermelerini istemiş, her yıl Medine’ye çağırdığı onar kişiye vergilerin haksız alınmadığına şahitlik etmelerini istemiştir
*Hz. Ömer, fetih topraklarındaki zimmîlerden ve İslâm toprakları dışında yaşayanlardan ticaret malları vergisi öşür alınmasını kararlaştırmıştır.
|