Kaynak tdv islam ansiklopedisi.info ULUCAMİ
*İslâm beldelerinde inşa edilen şehrin en büyük camisidir bulundukları şehrin isimleriyle anılmış cuma camisi” ve “câmi-i kebîr” isimleriyle tanınmıştır. *Fethedilen şehirlerde en büyük ibadet yeri camiye çevriliyor ve büyük bir cami yapılıyordu.ordugâh camileri diye adlandırılan Basra, Kûfe ulucamileriyle Kahire Fustat’ta Amr b. Âs Camii ulu camiinin ilk örneğidirkabul revaklı avlulu ve çok ayaklı planda yapılmıştır.
*Ulucamilerden Emevîler devrindeki Mescid-i Aksâ örnek alınarak yapılan Şam Emeviyye Camii, mihraba paralel üç nefli olup mihrabı dikine kesen bir transepte sahiptir. Kayrevan Ukbe Camii revaklı avlulu ve mihraba dik nefleri vardır mihrap önündeki nefler enine gelişmiştir. *Endülüs’te Kurtuba Ulucamii çok ayaklı bir camidir genişletilmiştir. Abbâsî devrindeki Bağdat Ulucamii revaklı avlulu ve çok ayaklıdır Sâmerrâ’da Mütevekkil-Alellah’ın yaptırdığı Sâmerrâ Ulucamii ve Ca‘feriyye’de Ebû Dülef Camii revaklı avlulu ve mihraba dik nefli olup ordugâh camileridir.
*Kahirede İbn Tolun Camii revaklı avlulu ve mihraba paralel neflerden meydana gelmektedir.
*Fâtımîlerin Tunus Mehdiye Ulucamiisi mihraba dik neflere sahiptir. Kahire’deki Ezher ve Hâkim camileri revaklı avlulu ve mihraba paralel neflidir mihrap ekseninde transepte yer alır. Murâbıtlar zamanında Cezayir’de inşa edilen el-Câmiu’l-kebîr ve Tilimsân Ulucamii iç görünüşleriyle birbirine benzer ve çok ayaklı cami tipindedir
*Muvahhidler devrinde Rabat’ta yaptırılan Hassân Camii mihraba dik neflidir mihrap önünde üç paralel nef yer alır Merînîler zamanında Tilimsânda inşa edilen Mansûre Camii revaklı avlulu mihraba dik neflerden meydana gelir, nefler mihrabı paralel neflerle kesmektedir.*Türk dünyasında İran ve Afganistan coğrafyasında ulucamiler yapılmıştır. Gaznelilerin Leşker-i Bâzâr Ulucamii mihraba paralel iki nefli ve mihrap önü kubbelidir Büyük Selçukluların İsfahan Cuma Camii mihrap önü kubbelidir ve Büyük Selçuklular eyvanlı ve avlulu camiiler yapmıştır*eyvanlı revaklı avlulu ve mihrap önü kubbeli ilk camii Zevvâre Cuma Camiidir Erdistan Cuma Camii’nde de Zevvâre’deki plan tekrar edilmiştir. İlhanlı devrinden Kâşân vilâyetindeki Netanz Cuma Camii eyvanlı revaklı ve avluludur*Anadolu’da Artuklu, Dânişmendli, Saltuklu, Mengücüklü ve Selçukluların inşa ettirdiği ulucamilerin farklı plan ve şemaları vardır mihraba dik paralel nefli ve mihrap önü kubbeli yapılardır.
Osmanlı devrindeki camii yapıları çok birimli ve çok kubbeli binalardır Anadolu dışındaki ulucamiler bulundukları şehrin adıyla anılmıştır
|