Kaynak tdv islam ansiklopedisi.info suriye
*Abbasi Halifesi Mütevekkil, Bizans saldırılarına karşı Suriye sahillerine donanma yerleştirip sahil birlikleri kurdu Türk nüfuzu kırmak amacıyla devlet merkezini Arap unsurunun ağırlıklı bulunduğu Dımaşk’a nakletti. Mayıs 858 de Dımaşk’a geldi Türk askerlerinin Irak’a dönmek için gösteri yapmasıyla Sâmerrâ’ya dönmek zorunda kaldı.
Suriye’de Şiî hareketleri yaygınlaşdı halife Mütevekkil devrinde başlayan anarşi ölümünden sonra arttı. Kuzey Suriye’de Kilâb kabilesinin isyanları çıktı.isyanlar bastırıldı.*Muvaffak-Billâh ın Abbâsî ordusu Suriye’yi ele geçirdi. Bunu öğrenen tolunoğulları Suriye’yi geri aldı. Abbâsî halifesine bağlandılar tolunoğlu Humâreveyh Dımaşk’ta hizmetçileri tarafından uyurken öldürülmesiyle 895 de Suriye’de Tolunoğulları yönetimi zayıfladı. Şîa’ya mensup İsmâilî-Karmatî hareketleri Esed, Tay ve Temîm kabileleriyle Suriye Dımaşk üzerine yürüdüler Karmatîler’in lideri, Sâhibüşşâme Hama, Humus, Ba‘lebek’i ele geçirdi. Hama’da Abbâsî kuvvetlerine yenilerek Bağdat’a öldürüldü 903 de Suriye’deki Karmatî isyanları, Halife Müktefînin görevlendirdiği Muhammed Süleyman gibi kumandanlarca sona erdirildi.936 da Suriye abbasi halifesi tarafından Mısır genel valisi Tuğç’a verildi bölgede İhşîdîler dönemi başladı.
*Fâtımîler, Suriye’yi Büveyhî idaresine ve Abbâsî hilâfetine son verecek seferin hareket noktası görüyorlardı. Mısır’ı ele geçiren Fâtımîler’in Suriye’yi Karmatîler’den alma yönündeki ilk teşebbüsleri başarısızlıkla sonuçlandı Azîz-Billâh, 977 yılında Dımaşk’ta bağımsızlığını ilân etti Türk Emîri Aftegin’in onu esir aldı. Büveyhî Sultanı Adudüddevle’nin 983’te ölümüyle Suriye’de Fâtımîler merkezî ele geçirdiler. 992 de Hamdânîler’in elindeki Humus ve Hama alındı Fâtımîler, Suriye’deki yerel liderlere özerklik verdiler; Cerrâhîler’le iş birliği yaptılar. mahallî isyanları çıktı Bu Fâtımî / İsmâilî daveti Suriye’de yayıldı. Biemrillâh devrinde 1014 te Halep ve civarı alındı. *Suriye sahil şehirleri Fâtımîler’in eline geçti. Kuzey Suriye’de Bizans’ın elinde Şeyzer gibi küçük birkaç şehir kaldı. Dürzîlik inancı Suriye’de hızla yayıldı.Fâtımî hâkimiyetinin zayıfladığı Halife Zâhir-döneminde Sâlih b. Mirdâs, Kelb ve Tay kabileleriyle anlaşarak Halep’ten Âne’ye kadar olan bölgeyi aldı 1024 te Halep’i ele geçirildi Mirdâsîler hânedanının temellerini attı. Mirdâsîler Fâtımîler’i yenilgiye uğrattılar, Halep ve Humus’u alıp onları Kuzey Suriye’den çıkardılar. Mirdâsî Emîri Şiblüddevle Fâtımî tehdidine karşı Bizans hâkimiyetini tanıdı ve vergi verdi Fâtımîler’in Dımaşk valisi Anuş Tegin, Suriye’deki Arap kabileleriyle Hama ve Halep’i ele geçirerek Mirdâsî hâkimiyetine son verdi. Fâtımîler’in Güney Suriye’deki hâkimiyetleri, Selçuklu Emîri Atsız 1076 da Suriye’yi ele geçirip hutbeyi Abbâsîler adına okutmasıyla son buldu.
*Melikşah’ın kardeşi Tutuş’un suriyeye girmesiyle 1079 da Suriye ve Filistin Selçuklu Devleti kuruldu Tutuş 1086 da Halep’i Selçuklu topraklarına kattı. Tutuş Suriye’nin tek hâkimi oldu. Halep’e gelen Sultan Melikşah, Halep valiliğini Aksungur’a verdi. Suriye’nin güneyi ve sahil şehirleri Tutuş’un, kuzeyi Aksungur’un elindeydi. Suriye’de Selçuklu yönetiminde Batı Avrupa ve İtalya’da ticaret yeniden canlandı ticaret Akdeniz’in doğu kıyısındaki Halep ve Dımaşk gibi şehirlere yansıdı. Selçuklular’ın bölgede istikrarı sağlamasıyla suriye ticareti Selçuklular’ın Suriye ile İran ve Anadolu’ya hâkim olmaları karayoluyla yapılan uluslararası ticareti geliştirdi.ağabeyi Melikşah’ın ölümüne kadar (1092) melik unvanıyla yetinen Tutuş onun vefatıyla taht mücadelesine kalkışarak Rahbe, Musul, Halep, Nusaybin, Antakya, Urfa, Harran ve Rakka’yı ele geçirip adına hutbe okuttu.
*Mayıs 1094’te Halep’i kuşatan Tutuş şehri ele geçirip halep emiri Aksungur’u öldürttü ve Kuzey Suriye’yi Antakya’da hüküm süren Yağısıyan’a iktâ verdi. Selçuklu tahtı için Berkyaruk’la yaptığı mücadeleyi kaybeden Tutuş’un ölümüyle 1095 de oğlu Rıdvan Halep’e hâkim oldu küçük kardeşi Dukak Dımaşk’ı ele geçirdi. Suriye Selçukluları ikiye bölündü Rıdvan 1113 de ölümüne kadar Kuzey Suriye hâkimiyetini sürdürdü. Rıdvan’ın ardından oğulları vasıtasıyla devam eden Selçuklu Halep melikliği, şehir halkının Haçlılar’a karşı yardım çağrısı üzerine Halep’e gelen Artuklu Emîri Necmeddin İlgazi tarafından sona erdirildi 1117
|