Kaynak tdv islam ansiklopedisi.info suriye
*1860 da suriyedeki Çatışmaların önlenmesinde, Cezayir’in Fransa tarafından işgal edilmesiyle 1847’de Suriyedeki Cezayir lideri Emîr Abdülkādir’in katkısı oldu.Fransa 6000 askerle savaş gemilerini Beyrut’a gönderdi. Osmanlı Hariciye Nâzırı Keçecizâde Fuad Paşa’yı bölgeye yollandı. Fuad Paşa, Şam Valisi Müşir Ahmed Paşa ve 200 kişi idam edildi. Abdullah Halebî, Ömer Efendi ve Muhammed Said Bey’in bulunduğu Şam ileri gelenleri sürgüne gönderildi. hızlı iletişim ve müdahale için Suriye ile İstanbul arasında telgraf hattı kuruldu. Beyrut’tan vilâyet merkezi Şam’a şose yol yapıldı.1870’lerde Suriye merkeze bağlı ve İstanbul’daki gelişmeleri takip eden bir vilâyete dönüşmüştü. *Aralık 1876’da Kānûn-ı Esâsî ilân edildi mecliste Suriye dört mebusla temsil edildi. Doksanüç Harbiyle Şubat 1878’de Suriye valiliğine tayin edilen Cevdet Paşa ağır yenilgiyle sarsılan devlet otoritesini tesis etmeye çalıştı binlerce göçmen suriyeye yerleştirildi. Savaşın olumsuz etkileri birkaç yıl sürdü ve 1881 yıllarında Şam, Beyrut ve Trablusşamda Osmanlı aleyhtarı ilânlar görüldü. İlanlarda Suriye valisi Midhat Paşa’nın görevden alınmasının etkisi olmuştu Suriye, 1890’larda Abdülhamide karşı muhalefet merkeziydi muhalefet Arap kültürünü canlandırmaya çalışan ulemâ, Selefîler Tâhir el-Cezâirî, Cemâleddin Kāsımî ve Zehrâvî gibi isimlerdi.
*Suriyedeki Muhalif Araplar, abdülhamit hana karşı Jön Türkler’le irtibat kuruyor meşrutiyetle Araplar’ın ilerlemesinin sağlanacağı Arap kültürünün canlandırılacağı ümidini taşıyorlardı. Kādirî tarikatı Azmzâdeler ve Geylânîzâdeler Meşrutiyetçiler’e destek vermekteydi. Suriye’de Meşrutiyet taraftarlığı ve Jön Türk hareketiyle bağlantısı tesbit edilebilenler 1897’ cezalandırıldı.23 Temmuz 1908’ 2. Meşrutiyette Suriye’deki siyasî sürgünler serbest bırakıldı. Orduda ve mülkiyedeki Jön Türk taraftarlarının baskısıyla Şam’da kutlama toplantıları yapıldı. İttihatçılar’ın yönetiminden şikâyetler başladı Şam Arap milliyetçiliğinin en önemli merkezlerinden oldu. Meclis-i Meb‘ûsan’da görev yapan Suriye temsilcilerinin çoğu muhalefetde yer aldı. *Meclis dışında Suriye’de etkin kişilerden Reşîd Rızâ Refîk el-Azm İttihatçılar’a muhalefet etti Bu Kahire’de Hizbü’l-Osmâniyye adlı bir parti kuruldu ve Refîk Bey başkandı. I. Dünya Savaşı’na kadar Suriye bölgesinde gizli şubeler kurdular Osmanlıya reform taleplerini belirlemek üzere Haziran 1913’te Paris’te toplanan Arap Kongresi’nin Suriyeli idi. Kongrede sonuç alınamadan I. Dünya Savaşı başladı Suriye, Osmanlı Devleti’nin önemli cephelerinden birini oluşturdu. I. Dünya Savaşında Bahriye nâzırı ve Dördüncü Ordu kumandanı Cemal Paşa, İngilizler’i Mısır’dan çıkarmak için başarısız Kanal Harekâtı’nı düzenledi. Arap milliyetçiliğine sert tedbirler aldı. Fransa’nın Beyrut ve Şam konsolosluklarındaki belgelere dayanarak Ağustos 1915’te Mayıs 1916’da yirmi bir kişi ayrılıkçı Arap milliyetçisi olduğu ithamıyla askerî mahkemede yargılandı ve idam edildi.Suriye halkının Osmanlı hükümetine yabancılaşmasında Cemal Paşa’nın sert politikalarının ve idamlarının büyük etkisi oldu.
*İngiliz ve Fransızlar arasında akdedilen Sykes-Picot Antlaşmasıyla Suriye Fransa’ya terkedildi. İngiltere’nin Mısır komiseri Henry McMahon Mekke Emîri Şerîf Hüseyine Osmanlıya karşı isyan karşılığında Şerîf Hüseyin’e Suriye ve Arap krallığını vaad etmişti. İngilizler’in parasıyla satın alınan bedevîler Haziran 1916’da Şerîf Hüseyin isyanını başlatdı. Osmanlı ordusu 1917 de Kudüs’ten ve 1918 Eylülde Şam’dan çekildi.Ekim 1918’de Şam’a İngiliz askerleri girince halk galeyana geldi. Faysal’ın gelişiyle sükûnet sağlandı. Şam, İngiliz-Arap kuvvetlerince Ekim 1918 de işgal edildi. Ahmed İzzet Paşa kabinesi Suriye ve Arap vilâyetlerine iç işlerinde özerklik vermek istemesi Osmanlıda sevinçle karşılandı; ancak netice değişmedi. Ekim 1918 de Mondros Antlaşmasıyla Suriye’deki Osmanlı yönetimi resmen sona erdi.
|