Kaynak çokbilgi.com
Bütün Türkler Kardeştir Azerbaycan Tarihi
*Devrimi önlemek için Çarizm Kafkasya’da Rus askerlerinin yardım ettikleri Ermenilerin Azerbaycanlılara karşı katliamlarını başlattı.
katliam bahanesi ile Çarizm Kafkasya’da askeri birlikler yetiştirildi. Fakat, tüm bunlara rağmen, Rus işgaline karşı mücadele Milli-azadlık harekatı durmadı. Azerbaycan’da Milli-azadlık harekatı köylü ve kaçak harekatı idi Kaçak harekatının liderleri Nabi, Kerem, Deli Ali, Meşedi Yusuftu resmi daireler onları yol kesen bir eşkıya gibi farzedip nüfusdan çıkarmaya çalıştı gençler öğrenimlerine ara verip vatana döndü Milli Demokratik hareketinde büyük rol aldılar. gençler milletin tarihini ve manevi değerlerini araştırmanın zaruriliğini anladılar.*Aydınlardan Hasan bey Zerdebi, Ali bey Hüseyinzade, Ahmed Bey Ağayev, Neriman Nerimanov, Celil Memmedguluzade, milli ideallerin yayılmasında ve milli şuurda mühim rol oynadılar. Hasan Bey Zerdebinin ve Mehemmed Eminin demokratizm idealleri büyük tesir gücüne malik idi. Milli tefekkür Türk aleminin temsilcileri İsmail Gaspıralı, Atsız, Ziya Gökalp*ve Türkçülüğe dair fikirleri kaynak almaktaydı Milli kadroların gücünü anlayan aydınların gayreti ile 1905’de ana dilde “Hayat” gazetesi neşredildi. Muhtarov’un yardımlarıyla kurulmuş “Neşri maarif” cemiyetleri halkın aydınlanmasında ve Milli Azadlık Harekatı’nın güçlenmesinde büyük hizmet gösterdiler.
*Milli harekatın taleplerinden olan milli dilin gelişmesi ve tahsilin ana dilde olması Azerbaycan öğretmenlerinin 1906 daki Kurultayında talep edildi.XX. asrın başlarında aydınlar ahaliyi teşkilatlandırmak için Mehemmed Emin liderliğinde 1902’de “Müsalman Gençlik Teşkilatı” kuruldu. gizli faaliyet gösteren “Müsalman Demokratik “Musavat” Cemiyyeti”ne dönüştürüldü. 1904 sonbaharında milli aydın Mirhasen Mevsimov’un, ve Mehemmed Eminin teşebbüsü ile Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi bünyesinde faaliyet gösteren sosyal-demokrat “Hümmat” teşkilatı” kuruldu. Takamül” ve “Yoldaş” gazeteleri yayınlandı. Bolşeviklerin kontrolüne geçen “Hümmat” teşkilatı milli gayesinden uzaklaştı.
*milli istiklal uğrunda mücadele eden Resulzade ve fikirdaşları “Hümmat” teşkilatından uzaklaşarak Rus idaresine karşı Azerbaycan milli inkılap harekatını hedef seçtiler. Çar, Resulzade’yi takip ettirmekte idi. 1908 de İran’a gitmeye mecbur kalan Resulzade, Azerbaycan milli kahramanları olan Settarhan ve Bağırhanla birlikte Tebriz devrimine katıldı. 1905-1907 yıllarında birinci Rus devriminin mağlubiyetiyle Azerbaycan’da milli bağımsızlık hareketinin temsilcileri baskılara maruz kaldı bağımsızlık fikirleri veren gazete ve dergiler kapatıldı. Azerbaycan ticari erbabı “Müselman Konstitusiya Partisi”ni kurdu.
*1905 yılında Ermenilerin Azerbaycan soy kırımları ileri seviyedeydi toprak sahipleri siyasi parti ve silahlı müdafaa cemiyetleri kurdular. 1911 Ekimi’nde Abbasgulu , Tağı Nağıyev ve Resulzada tarafından kurulan Musavat Partisi, Azerbaycan Halkının teşkilatlanmasında mühim rol oynadı. Musavat Müslüman halklarının bağımsızlığına maddi ve manevi yardım vaad edildi. Musavat 1913 yılında faaliyetlerini durdurdu.*Birinci Dünya Savaşı Azerbaycan’daki şartları değiştirdi. milli hareket zayıflasa da durmadı düşman tarafların her birinin Azerbaycan’a dair planları vardı. Azerbaycan’ın servetlerini istiyorlardı. Çarizm Müslüman Azerbaycanlılara inanmayarak askeriyeye çağırmıyordu. İstihbarat Türkçü ve İslamcıları izledi Rus ordusunda hizmet eden 200 kişiden fazla Azerbaycanlı subay savaşdaki kahramanlıklarına karşılık madalya ile ödüllendirildi. General Samed Bey Ali Şıhlinski, İbrahimağa Vekilov ve Hüseyinhan Nahçıvanski’nin isimleri harp sanatında önemlidir Azerbaycan askeri pilot Farruhağa savaşlarda şöhret kazandı. Azerbaycan gençlerinden “Tatar süvari alayı” teşkil edildi. alayı Rus şovenistler hakaret amacıyla “Vahşi diviziya” diye adlandırdılar. Alay emsalsiz başarılar gösterdi.
|