Kaynak pakman.worldpress.com
Azerbaycan Tarihi
*Şirvan, Dağıstan ve Tiflis hanlıklarının Safevilere isyan etmeleri ve Osmanlı Devleti’nden yardım istemeleri üzerine Osmanlı-Safevi mücadelesi yeniden başladı Safevî şehzadesi Elkas Mirza’nın 1547’de Osmanlı’ya sığınmasıyla 1548’deki İran Azerbaycan Seferine çıkıldı. Tebriz’e giren Kanunî’nin amacı Elkas Mirza’yı İran tahtına geçirmekti. uygun ortam bulamayınca Van Kalesi’ni fethedip geri dönmüştür.1552’de İran seferine çıkan Sadrazam Rüstem Paşa, Şehzade Mustafa’nın askeri taraftarının çok olduğunu söyleyince, Kanunî veziriazamı çağırnıştır. Kanunî 1553’te ordusuyla Üsküdar’dan hareket etmiş, Ordu 5 Ekim’de Konya Ereğlisi Aktepede konaklamış Burada Şehzade Mustafa öldürülmüştür
*Osmanlı ordusu İran’a seferlerinde 1554’te Karabağ’a girmiş Revan ve Nahçıvan Osmanlıların eline geçmiştir. Nahçıvan Seferi’yle Kars ile Arpaçay’a kadar uzanan saha Osmanlı topraklarına katılmıştır.1578’de Osmanlı’nın Diyarbakır Beylerbeyi Özdemiroğlu Osman Paşa Çıldır Muharebesi’nde Safevilerce işgal olunmuş Şirvan’ı kurtardı. Şirvan Beylerbeyliğine verildi.beş yıl İran Şahları ile uğraştı. Şirvan, Azerbaycan, Dağıstan ve Gürcistan’da Osmanlı egemenliğini güçlendirdi. Şirvan beylerbeyi iken cesareti ve yüksek komuta becerisi ile İran Şahlığının büyük ordularını yendi. 9 Eylül 1578’de İran birliklerini Koyun Geçidi Muharebesi’nde bozguna uğrattı.Kırım Hanı Mehmed Giray’ın yardımı ile Karabağ, Mugan ve Kızılağaç’a kadar bütün Kuzey Azerbaycan’ı işgal etti.
*Kırım Hanı Mehmed giray ileri gitmeyi kabul etmeyerek Kırım’a döndü. Şirvan, İranlıların eline geçti. Kefe Beylerbeyi Cafer Paşa kumandasında İmam Kuli Han’ı Meşale Savaşı’nda yendi. Şirvan kesin olarak Osmanlı egemenliğine geçti.8 Mayıs 1583’te yetmiş bin kişilik İran ordusu Meşaleler Muharebesi’nde bozguna uğratıldı 27 Ekim 1585’de hastalığı nedeni ile Tebriz’den ayrıldı. Gazan’a kadar ağır hastalığı dolayısıyla tahtırevanla taşındı. üzerine bir Safevi ordusu geldi. Gazan Muharebesi’ni de Osmanlı ordusu kazanıp İran ordusu püskürtüldü.Özdemiroğlu’nun* Aralık 1585’de ölmesinden sonra Osmanlı iç meseleleriyle meşgul olduğundan, bölgedeki Osmanlı hakimiyeti kesintiye uğramış ve bölge Safevilerin yönetimine geçmiştir. *Safevi Devleti Osmanlı Devleti’ne yıllık vergi ödemek şartıyla azerbaycan topraklarında hakimiyetini devam ettirmiştir.*1590’da Ferhat Paşa Antlaşması ile* Tebriz, Karabağ, Gürcistan, Dağıstan ve Şirvan Osmanlılara bırakılmış Osmanlı toprakları ilk kez Hazar denizine kadar genişlemiştir. 1603-1618 savaşlarında topraklar tekrar Safevilere geçmiştir. V. Murat döneminde 1623-1639 arasında Osmanlı Azerbaycan’ı tekrar ele geçirmek istemiş ancak mümkün olmamış**17 Mayıs 1639 Kasr-ı Şirin Anlaşmasıyla Osmanlı- Safevi savaşları sona ermiştir Afşar Türklerinden olan Nâdir Şâh, 1735’te Kuzey ve Güney Azerbaycan’da İran hâkimiyetini kurmuştur.
*Avşarlar, Türkiye’de Kayseri, Adana, Ankara, Kahramanmaraş; İran’da Urmiye, Horasan, Tebriz, Tahran; ayrıca Azerbaycan, Suriye, Irak, Afganistan ve Balkanlar’da yaşamaktadırlar.1747’de Safevi hükümdarı Nadir Şah’ın ölümü ile Azerbaycan’da Safevi hakimiyeti sona ermiş ülke hanlıklara bölünmüştür. Azerbaycan hanlıkları kuzey ve güney iki gruptur. Kuzeyde; Şeki, Gence, Bakü, Derbent, Kuba, Nahçıvan, Talış, Revan. Güneyde; Tebriz, Urumiye, Erdebil, Hoy vs. 50 yıl boyunca Azerbaycan iç savaşlara sahne olmuş, hanlıklar toprak mücadelesi etmiştir.Ruslar 16 ve 17. Yüzyıllarda Türk topraklarını işgale başlayan Rusya 17. Asırda Kafkasya seferlere başlamıştır. Tek başlarına Ruslara mücadele edemeyen Azerbaycan hanlıkları Ruslara karşı, beraber hareket etmeyi denemişlerdir *1794 de Tahran merkezli olarak Kaçar hanedanı bugünkü Azerbaycan ve Gürcistan topraklarında Rus işgaline karşı koymaya çalışmıştır. 1801’de Gürcistan, 1804’de Gence Rusların eline düşmüştür. 13 Eylül 1813’te Gülistan Antlaşmasıyla Kaçarlar Gürcistan ve Kuzey Azerbaycan’ı Ruslara vermiştir.* Kaçarlar 1813’den itibaren de Karabağ’da tutunmaya çalışmışlardır. 1828’e kadar Karabağ Rusya ile İran Kaçar hanedanlığı arasında* çekişme olmuştur. Azerbaycan, 1828 de Türkmençay Anlaşması’yla Aras nehri sınır olmak üzere, Kuzey ve Güney Azerbaycan olarak ikiye ayrılmıştır.* Kuzey Azerbaycan yani Karabağ’ın içinde olduğu Aras’ın kuzeyinde kalan Revan, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti, Gence ve hanlıklar Rusların eline geçmiştir.* Aras nehrinin güneyinde kalan ve Azerbaycan topraklarının üçte ikisini* oluşturan kısım da İran’a bırakılmıştır.
|