Kaynak türk tarihim.com
Hun İmparatorluğunun Kuruluşu ve Yükselişi
Orta Asya bozkırlarında kabileler halinde yaşayan Ön Türk boyları birbirlerinden bağımsız halde Türkistan olarak adlandırdığımız Tanrı Dağları ve Çevresinde varlıklarını sürdürmüşlerdir. kavimlerle mücadele eden Hunlar, varlıklarını sürdürebilmek için güçlü kabilelerle bir araya gelerek diğer toplumlara karşı küçük savaşlar yaşamışlardır Türk Tarihi, M.Ö. 2.500’lü yıllara kadar uzar
İlk Türk İmparatoru Teoman (M.Ö.* 220- 209)
*Hun İmparatorluğunu kuran İlk Türk İmparatoru Teoman,* M.Ö. 300 lü yıllarda, güçlü bir kabilenin lideridir Teoman, bölgesindeki kabileleri kendisine katarak güçlendi Hun kabilelerini himayesine alarak merkezi bir yönetimde topladı ve M.Ö. 220 de Dünya Tarihine yön veren Büyük Hun İmparatorluğunu kurdu.*Türk boyları, Çinliler ile mücadele ettiler. Teoman, 11 yıl içerisinde bugünkü Kazakistan sınırlarından geniş bir alanı hakimiyetine aldı. Tunguz ve Moğol boylarıda Hun yönetimine girdiler.*M.Ö. 209 yılına kadar yaşayan Teomanın iki karısından iki oğlu vardı Oğulları arasında bir seçim yaparak karısı Yenşi den olan oğlunu muhafazasına alarak diğer oğlu Mete’yi, ihtilaflı olduğu Yüeçi’lere rehin gönderdi. *Ancak daha sonra oğlu Mete’nin ellerinde bulunmasına rağmen Yüeçilere savaş açtı. Çin kaynakları Mete’yi öldürmek için savaşı başlattığını vurgular. Mete, Yüeçilerin elinden kaçtı. Teoman, Meteyi ödüllendirmek için 10 Bin çadırlık topluluğu Mete’nin emrine verdi. Mete, güçlenerek Teomanı, üvey annesi Yenşiyi ve kardeşini öldürerek kağan oldu.*
Mete Dönemi (M.Ö. 209-174)
*Mete, Türk Tarihinin en kudretli kağanıdır. Tarihi yazıtlarda Oğuz Kağan ve Zulkarneyn a.s. olduğu iddia edilir. Hükümdarlığı döneminde Hun İmparatorluğunun sınırları Hazar Denizinden Japon Denizi Kuzey Koreye kadar genişletmiş, tarihe adını altın harfle yazmış büyük bir imparatordur. ilk Düzenli orduyu kurarak ilham kaynağı olmuştur.
Tarihde Çavuş Oku ıslıklı okun mucididir Bu ok, hangi yöne giderse emrindeki asker o yönü hedef alarak hedefi yok ederlerdi. Mete, okunu kendi atına yöneltti.* Askerleri tereddüt etti. Mete, okunu tereddüt çevirdi ve ok atmakta tereddüt eden tüm askerlerini kendi okuyla öldürdü. Bu olay binlerce yıl Türk Askeri yapısındaki emrin tartışılmazlığı olgusunu ortaya çıkarttı. *M.Ö. 234 te doğan Mete, babası Teoman’ın ikinci oğludur. Hun yükselişine şahitlik ederek kağanlık ve liderlik vasfı kazanmıştır. Babası Teoman 15 yaşında kendisini, ihtilafta olduğu Yüecilere rehin vermesiyle 4 yıl esir yaşadı. babasına kin duydu. Kendisi esir olmasına rağmen, babası Teoman’ın Yüecilerle savaşması ölümü anlamına geliyordu. Mete, babası Teoman Yüecilerle karşılaşmadan kaçarak esaretten kurduldu.*Babası, ödül için Mete’nin emrine 10 Bin çadırlık verdi. Mete, büyük bir ordu kurdu ve M.Ö. 209 da babası Teoman’ı, üvey annesi Yenşi ve kardeşini öldürüp Hunların ikinci ve en büyük kağanı oldu.*
*Mete, babası Teoman’dan toprak isteyen doğudaki komşuları Donghulara ağır bir darbe vurarak vergiye bağladı M.Ö. 208 yılında hakimiyeti altına aldı. Donghu’lardan sonra Kuzey Moğolistandaki Tunguzları hakimiyetine aldı. M.Ö. 177-165 yıllarında gençlikte esir olduğu Yüeçilere sefer düzenledi. M.Ö. 203 de, Çinden sonra en büyük tehdidi olan Yüeçileri mağlup ederek topraklarına kattı. Ordos bölgesine hakim olan Tahin Türklerini yenerek hakimiyetini güçlendirdi bölgede hakimiyetine almadığı tek Çin kaldı. Yeni hedef Çinin üzerine sürekli ve yoğun seferler düzenleyerek Altın Nehirdeki Çin kalelerini egemenlik altına aldı. Hunlara büyük gelir getirecek ticaret yollarının kontrolünü ele geçirdi
*M.Ö. 221 Çinde birlik sağlanarak M.Ö. 206 da Han Hanedanı* iktidara geldi. Mete bozkır birliğini kurarak hakimiyetini kesinleştirdi. Çin ve Hun çok büyük bir savaş kaçınılmazdı. Çin Han hanedanı, Hunların üzerine 320 Bin kişilik devasa bir orduyla yürüdü Hun ordusu, az olmalarına karşın yüksek askeri teknikler ve stratejilerle ordunun başındaki Han’ın Ordusunu yenilgiye uğrattı. savaş tarihe Baideng muharebesi olarak geçmiştir. savaş sonucunda Hunlar, Çin Hanedanlığının kuzey bölgesindeki geniş topraklara sahip olmuş yüksek vergiye bağlayarak Çine Hun Türk korkusunu yaşatmıştır.**M.Ö. 174 te Mete, öldüğünde Hazar Denizinden Japon Denizine kadar 18 Milyon M² lik bir alana sahipti bölgedeki toplulukları yönetiminde toplamış,* tarım havzaları ve vahalar oluşturmuş, Hunların önünü açıp, yüksek disiplinli ve çok güçlü bir orduya sahip devasa bir imparatorluk bırakmıştır.*
Lao-Şang / Kiyük / Ki-Ok Dönemi (M.Ö. 174-161)
Mete den sonra, hükümdarlığı Lao-Şang almıştır. tarihi kaynaklarda ismi Ki-Ok olarak da geçmektedir. Lao-Şang döneminde Mete nin kurduğu muazzam imparatorluğu devam ettirdi. Hun sınırları zaten çok büyük bir coğrafyaya hükmettiği için fazla sınır genişletilmedi. Lao-Şang, Mete’nin tarihden silmek için uğraştığı ve yok olma noktasına getirdiği Yüecileri tarih sahnesinden silmiştir.*Çin, Hun’lara yenildiği ve küçüldüğü coğrafyada büyük ve önemli reformlar yapdı. Çin Askerini Hun askeri sistemine göre düzenleyip disipline etti Hunları yıkmak için hunlarda Türk olmayan toplulukları kışkırttı entrikalar üretti kaleyi içten fethetmeye çalıştı
Lao-Şang döneminde çin girişimleri sonuçsuz kalsa da ilerleyen dönemlerde başarılı olmuştur.*
Lao-Şang’ın ölümünden sonra veliahtı Kün-Çin döneminde Büyük Hunlar muazzam gücünü Kün-kaybedip ve küçülmeye başladı. Çinin Hun entrikaları başarılı olmuş Hunlar Kün-Çin döneminde zayıflatmıştır.
|