Kaynak türk tarihim.com
Büyük Hun İmparatorluğunun Zayıflaması
*Büyük Hunlar, Teoman, Mete ve ki ok döneminde yükselmiş, Kün-Çin döneminde gerilemiştir. Çin iç çatışmalara son verip reformlarla güçlenmiş, Hunlara karşı farklı bir yol izlemiştir Çin, askeri yerleşik ve ağır savaş kuvvetleriydi Hun birlikleri ise atlı süvarilerdi çok hızlı hareket ediyorlardı. Çin askeri sistemini Hun birliklerine göre yapılandırdı süvari düzenine geçti Hun askeri stratejilerine önem vermeye başladı Çin prensesleriyle Hun kağanları ve boylarının evlenmeleri sağlanarak Hunların siyasi oyunlar oynadılar. Hun kağanlarının çocuklarına Çin isimleri verildi Çin prenseslerinin yanındaki politikacılar kağanları kışkırtıyor ve iç çatışmalar çıkartılıyordu.**Hunlarda süregelen Cenk ve Savaşçıları, Çin ile yapılan ticarette Lüks mallar ve ipeğin kullanımıyla sefahat ve lüks yaşantıya alıştı Çin güçlendi Hunların iç çatışmalar ve sefahatle zayıflayarak güç kaybetti yapılan savaşlarda Çin üstün gelmeye ve topraklarını geri almaya başladı süreç, Kün-Çin döneminde başlamış ve Çiçi dönemine kadar devam ederek, M.Ö. 54 te İmparatorluğun bölünmesiyle sonuçlanmıştır.
Kün çin
Lao-Şang’ın oğlu Kün-Çin, babasının ölümüyle veliaht olarak tahta geçti Kimi tarihi kaynaklarda Çün-Çin, Çün-Çen, Kung-Sin olarak geçmektedir.
Kün-Çin, 34 yıl yönetimi elinde bulundurdu Büyük Hunlarda en uzun süre yönetimi elinde bulunduran hükümdardır. Kün-Çin dönemi, Hunların yükselişi sona erdi hunlar Hazar Denizinden Japon Denizine kadar uzanan dünyanın en büyük imparatorluğuydu Çin’in Lao-Şang döneminde başlattığı reformlar kendisini göstermeye başladı.*
Türk boyları, hemde Tunguz, Moğol boyları arasına nifak ekerek iç çatışma başlatan Çin, genç hun hakanlarının Çinli prenseslerle evlenmelerini sağlayarak, prenseslerin ordularına çinli politikacılar yerleştirdi Kün-Çin’in oğullarını arasında iç çatışmalar çıkardı. İmparatorluğa ticaret yoluyla giren ipek ve lüks eşyalarla, Hun kültürüne sefahat ve lük empoze edildi hunların savaşçı ruhu zayıfllatıldı Hun – Çin savaşlarında Çine karşı kaybedilen savaşlar İmparatorluğu zayıflattı. İpek yolu Çinin yönetimine geçti Moğol ve Tunguz boylarının zayıflayan Hun yönetiminden çıkmasıyla zayıflayan Hunlar düşüş sürecine girdi
34 yıl yönetimde kalan Kün-Çin, devraldığı Dünya İmparatorluğunu zayıflamış ve iç karışıklıklar içerisinde veliahdına devretti. Hunlar iç ve dış karışıklıklarla yönetildi
Çöküş Süreci ve (M.Ö. 126-56)
Kün-Çin dönemindeki iç karışıklıklar ve Çin’in güçlenmesiyle hunlar küçüldü ve taht kavgaları hızlandı. hun hakanları ve prensleri Çince isimler alıyor, Çin kültürüne asimile olmaya başlamıştı. Çöküş süreci olan 70 yılda, 10 yabgu değişmiştir. İç karışıklıklar nedeniyle veliahtlar arasındaki kavgalar Hun İmparatorluğunu yıkıma getirdi.*
Yönetimde bulunan hükümdarlar ve hüküm süreleri aşağıdaki gibidir ;
M.Ö. 126-114 İti-Sie / İçisiye
M.Ö. 114-105 Uvey* / Vu-vey
M.Ö. 105-102 Vuşiluır* / Usuliuusilu
M.Ö. 102-101 Çülihu / Kiuliuhou
M.Ö. 101-96 Çüdihu / Tsietiheu)*
M.Ö. 96-85 Hulugu
M.Ö. 85-68 Hounyenti / Huandi*
M.Ö. 68-60 Çüan-çu / Khuyluy
M.Ö. 60-58 Üven / Güydi
M.Ö. 58-56 Khukhasie
|