|
|
Kaynak haber 7.com
Murat Bardakçı Enver Paşa
41 yıllık hayatında sürekli mücadele peşinde koşan İttihad ve Terakki'nin bir numaralı ismi Enver Paşa, hep mağlubiyet yaşamış ama her mağlubiyetinin ardından Müslüman dünyasını şaha kaldırıp İngiliz emperyalizmini dize getirme hevesi artmış. Murat Bardakçı Enver Paşa'yı anlattı. Ezber bozmak için Enver'i yazmadım. kötü tanınıyor düzelteyim, iyi tanınıyor kötü yazayım diye yazmadım. Ailesi torunları belgeleri verdi, yazdım. Tarih belge üzerinden yapılır, yorum üzerinden yapılmaz. Enver'in insan yönünü anlattık Biyografi belgeye dayanır. ama iyiydi kötüydü diye söyleyemezsiniz. Biyografi bizde maalesef methiye olarak anlaşılır. biyografi her şeyi yazmaktır. İyi tarafını da zaaflarını da.
Talat Paşa'yı yazdım. Hafız Hakkı Paşa ve Mahmut Şevket Paşa'yı da yazdım. Hepsi aynı dönemin aktörleri. Günlüklerde ve mektuplarda çelişen yok fakat karşılıklı rekabet var, geçimsizlikler var. Olaylar r aynı. Ben resmî tarih, gayrıresmî tarih diye inanmam. Fark yorumdadır. Gayriresmî tarih yorumdur.Mustafa Kemal ile Enver Paşa'nın kıyaslanması yanlış Biri mağlup biri galip.
aralarındasoğukluk vardı Soğukluk sonradan başlıyor. Biri en tepedeyken öteki yarbay.
Enver Paşa güçlü olduğu günlerde Mustafa Kemal'i önemsemiyor 1914- 1918 de Mustafa Kemal'i Enver'e rakip olarak göstermek büyük cehalettir. Yeni albay olmuş Çanakkale sonrasında. Enver umursamıyor diye bir şey yok Mustafa Kemalden haberi bile yok
Mustafa Kemal, Balkan Harbinde Mahmut Şevket Paşa nezdinde Enver Paşa'nın İstanbul'a tayinini önlemek istiyor Bu belgeler Mahmut Şevket Paşa'nın günlüklerinden Enver Paşa'nın bunlardan haberi oluyor ama umursamıyor. Çünkü o sıralar partisi de güçlü, kendisi de.Osmanlı'nın son yıllarıyla ilgili yazıyorum. Ama Cumhuriyet tarihçileri hiçbir şey yapmıyor. Atatürk'ün nüfus kaydını daha yeni yaptık Hâlâ “senin mavi gözlerinin verdiğin hızla inkılâbının yolunda gidiyoruz" gibi laflar. Yeter. senelerce Türkiye'de Misak-ı Millî tartışıldı. Gittiği heryerden kır çiçekleri toplayan Enver Paşa bunları üzerlerine kısa aşk ifadeleriyle kağıtlara yapıştırarak Naciye Sultan'a göndermiş.
Musul nedeniyle Misak-ı Millî yine gündemimizde.
Bizim tarihçiliğimizin iki büyük derdi var. Birincisi son dönem tarihçilerinin tembelliği ve okuma yazma bilmemesidir. İkincisi dedikodu tarihçilik yapılıyor. Lozan'ın tartışılıyor Türkiyede Böyle saçma sapan bir şey olur mu? İki üç kişi ekran dolaşıyor, Atatürk'ün gizli vasiyetini ortaya atıyor. gerçek zannediliyor. Enver Paşa, Batum'dan Anadolu'ya geçerken Trabzon'daki Yahya Kâhya'ya ve askerlere güveniyor İttihad Terakki'nin Karadeniz'de tehcirden kalma güçlü bir teşkilatı var. Mustafa Suphinin öldürülmesinden memnuniyetini yazıyor mektuplarında.
Sevindim diyor ama onu öldürün demiyor Mustafa Suphi onun için önemli biri değil mektuplarında kominist olmuş çocuk diyor.
Kişileri, şahısları önemsemiyor Enver Paşa? İşte üzerinde durduğu adamlardan Hacı Sami Bey.
En büyük kazığı atanlardan biri Orta Asya'ya gitmesini sürekli teşvik edenlerden Kasıtlı bir şey yok Enver çaresiz, her yolu deniyor. Yenilgi ve sürgün çok ağırdır. Sürgünde yazılanlar müdafaa içindir, savunmadır. Çok zordur.Ali Fuat Paşa ile konuşurlarken Ağlıyor Enver Paşa.romantik tarafı var. Karısının fotoğrafına bakıyor ağlıyor ve gözyaşlarıyla mektup yazıyor. Çok sevmiş.Paşa başından sonuna kadar mücadelesinde samimiydi inanarak yapıtı? Doğru kararında samimiydi, yanlış kararında samimiydi. İçten pazarlıklı değildi. Mektuplar da samimiydi.Enver Paşa her ortamda resim yapmış, portre çizmiş, Latvia'da tutukluluğunda cezaevi görevlilerinin portrelerini çizip para kazanmış, kazandığı parayı ailesine göndermiş.
Günlük tutmak yerine mektuplarda her şeyi bütün ayrıntılarıyla yazmış Bir Alman kadına her şeyi anlatmış. Babıali baskınını . Naciye Sultan'a Balkan Harbinde yazdığı, mektuplarda, Sarıkamış mektuplarında her şey var. Gün gün, saat saat anlatıyor. Mücadeleden vazgeçemezdi
Enver Paşa Mücadeleye devam etmek istiyor. Talat Paşa işlerinin bittiği düşüncesinde. O, mücadele devam edecek diyor.Türkiye'deyken fikir ayrılıkları var Talat Paşa iyi politikacı. İkna ediyor. Enver'i ani çıkışlarını önlüyor.Enver Paşa durmayı, vazgeçmeyi bilmeyen Vazgeçemezdi, Sonuna kadar götürmeye mecburdu. Başarmadan da dönemezdi. Başka çaresi yoktu. Almanya'ya gitse Ermeni tehlikesi var. İngiliz, savaş suçlusu diye arıyor.
İngilizler'e kinleniyor ama İngilizler'le görüşme yapmışlar yenildiklerinin farkında değiller. Talat Paşa Hollandada, görüşmeler yapıyor. İttihatçılar Şok yaşıyorlar Almanlar'ın gücünü büyütmüşler yenileceğini beklemiyorlar.Çare yoktu. Rusya'dan korkuyorlar bir yere yanaşma peşindeler. Almanya ile ittifaktan önce İngiltere ve Fransa'yla temaslar yapmışlar. Onlar almayınca mecbur Almanlar'ın yanında girmişler.Bakü'de gerçekleştirilen Şark Milletleri Kurultayı'ndaki bildirisi Enver Paşanın savunmasıdır Bolşevik toplantılarına katıldı Enver Paşa?O zamanki Bolşeviklik ile bugünkü farklı ihtilali seviyor Enver Paşa. Sovyet devrimi belli değil. İngiltere'ye karşı bir hareket olarak görüyor arayış içinde
Kafalar da karışık bir şey arıyorlar, yenilgiyi kabul edemiyorlar. En tepede her şey bitmiş. Payitahtınız işgal edilmiş ve savaş suçlusu olmuşsunuz.
Enver Paşa çok çabuk yükseliyor.Darbecilikten. İhtilal yükseltir. 27 Mayıs'ta yüzbaşılar vardı Milli Birlik Komitesi'nde ve generaller yüzbaşıya selam veriyordu. Talat Paşa Dahiliye Nazırı iken, 5. Murad'ın damadı Refik Bey Talat Paşa'dan valilik istiyor. Paşa, “Sınıf arkadaşlarını soruyor. Refik Bey, bazılarının kaymakam, bazılarının mutasarrıf olduğunu söylüyor. sen niye vali olmak istiyorsun" diyor. “Ben damadım" karşılığını alıyor. Talat Paşa, “Olabilir ama seni vali yapmam. Bana bakıp 'sen kapı kapı postacılık yapan adam nasıl Dahiliye Nazırı oldun' diye sorarsan, ben ihtilâl yaptım" diyor.
Damatlık da o dönem kariyer için sihirli değnek Zor iş Enver Paşa Naciye Sultan'la evlenmeden önce Enver'dir. Enver Paşa Makedonya dağlarında çetelerle savaşırken kullandığı taktiği anlatıyor. Çeteyi gördüğümde çok kısa bir kuşatmayla üzerlerine giderim, böylece kaçmalarını önlerim diyor. Çok cesur.Halife Abdülmecid'in oğlu Şehzade Ömer Çanakkale'ye teftişe gittiklerinde gördüklerini yazmış. “Siperdeyiz, Enver Paşa sigarasını yakmış bir uçtan öbür uca gidiyor. O anda karşıdaki istese vurur" . Deli cesareti varmış.
Bütün hayatı boyunca kaybetti Enver Paşa. anlık çıkışlarına bağlıydı kaybetmesi. Anadolu işgal altında. Sakarya'da ne olacak belli değil. Libya'da teşkilat kurmak olacak şey değil.SARIKAMIŞ'TA SUÇLU ENVER PAŞA DEĞİL
Sürekli aldatılıyor sürgün yıllarında. En yakın arkadaşları tarafından yalnız bırakılıyor. İsmet Paşa'nın hatıralarında da Almanlar'la didişme halindedir. Artık çare yok, güç yok. çıkış yolu için inanıyor etraftakilere. her teklifi, olmayacak şeyi bile çare görüyor.çete savaşları yaptığı, düzenli orduyla yapılan muharebeleri iyi yönetemediği, Sarıkamış'ta bozguna uğradığı söylenir.ancak
Sarıkamış planında Alman general ve çok güçlü isimler vardır. Enver Paşa tek başına değildir. Osmanlı Erkân-ı Harbiyesi ve Alman Erkân-ı Harbiyesi vardır. kışın bastırmış Hafız Hakkı Paşa vakti uzatmıştır Sarıkamış bozgununun en önemli sebebi Hafız Hakkı Paşadır.Ama o Enver'e yıkıyor.
Mecburen o günleri yazamamış. 10 gün kayıp.
Bu kadar gün yazmamış. Yazsaydı ne yazacaktı? Hafız Hakkı olmadığı halde bizimkiler girmiş Sarıkamış'a. Çatışmalar olmuş Ruslar'a zayiat verdirilmiş geri çekilmek zorunda kalınmış. Hafız Hakkı Paşa'nın birlikleri gitseydi sonuç başka olurdu.Anadolu'ya geçmek ve Milli Mücadele'nin başında olmak için çok uğraşmış. Geçseydi
Felaket olurdu. Ankara çok sıkı takip etmiştir.
Bütün mektuplarını okumuş Ankara. Naciye'ye yazılan mektupları en son Naciye okuyor
Mektuplar tek tek gitmiyor. Her gün yazıyor, partiler halinde gönderiyor. 10- 12 tane bazen 2- 3 tane. Naciye Sultan'a gitmeyenler var. Karabekir Paşa'nın aldıkları Ankara'da Askeri arşivde olanlar. Moskova'dan ve Orta Asya'dan yazdığı mektuplar
Afgan sefareti ve Almanlar vasıtasıyla, ulaştırılıyor.
Mektuplar Diğerlerini başkaları okumuş. İngilizler, Almanlar. Ölümünden sonra ona ait olan eşya ve evraklar Türkiye'de belge kaybolmaz. Bir gün çıkar ama ne çıkacağını tahmin ediyorum. son mektuplarının halet-i rûhiyesindeki mektuplar çıkar. Çok özel bir şey çıkmaz.Enver Paşa dindar bir insan. Mektuplarının kaynak olarak kullanılacağını biliyor. çok mahrem şeyleri de yazıyor…karısına yazıyor.Bunların okunacağını biliyor…Anadolu'ya dönmekten vazgeçmesinin sebebi çaresizlik
Mektupta yazıyor yapacak işimiz kalmadı diye. Ankara'daki yönetimin vaziyete hakim olduğunu görüyor. Ruslar Sakarya Savaşında böyle bir hareket yapmasını istemiyor.
Ruslar Mustafa Kemal'e karşı bir kart olarak tutuyorlar Enver'i, Sakarya Savaşı'ndan sonra Mustafa Kemal hakimdir her şeye. Bunu görüp enver paşadan vazgeçiyorlar o dönem kimin eli kimin cebinde belli değil. herkes herkesle görüşüyor, düşmanla anlaşma yollarını arıyor.
Mustafa Kemal'in İngilizlerle anlaşmış olduğunu görmek için Gizli anlaşma belgesi yok Tahminle tarih olmaz. İngilizlerle gizli görüştü, hilafet kalktı söylenrileri var ancak Hilafet kaldırıldığında en fazla telaşlanan İngiltere'dir. Avam Kamarası'nda Hilafet kaldırıldı, Hindistan'da ne halt edeceğiz diyorlar. En büyük zararı gördüler en geniş Müslüman nüfus ingilizlerdedir Hilafet kaldırılınca Fransa memnun olmuştur.
Biz Cumhuriyet tarihini yazamıyoruz. İstiklal Harbi'nde İngilizler'le niye savaşmadık diyorlar. Savaştık. İki küçük muharebe vardır İngilizler'le. Almanlar'la savaştık biz.Hazar petrollerine gittiğimizde.Müttefikimizle savaşıyoruz.
Kafkasya harekatı Türkistan'ı kurtaralım, Hazar'dan oraya gidelim. Musul gitmişPetrol alamıyorsun. Almanlar Romanya petrolünü kullanamıyor. Rusyanın enver paşayı destekteklememe Sebebi odur. Enver Paşa Turancıydı, Turan imparatorluğu kuracaktı" bunlar, evrak görmeden söylenen şeylerdir. Turan, Enver Paşa için hayal yahut hedef değil, coğrafi bölge ismidir. Bu ismi kullanırken İslam dünyasından söz eder. Orta Asya macerasına İslâm'ı yüceltmek ve Müslümanları kurtarmak maksadıyla atıldığını defalarca vurguluyor mektuplarında.
Kurduğu teşkilatların İslâmî. Enver İslamcıydı. İslam birliğini savunuyordu. Turan Orduları Komutanı derken bölgenin ismini kullanıyordu. Halide Edip'in romanı vardır Turan diye. Turancılığı değil Enver Paşa boş bir hayale inanacak kadar, Turancı değildi. hayalperest değildir. çaresizlikle Her şeyi kullanmaya çalıştı uçuk değildir. entellektüeldir. Kaybetmiştir Kazandığı muharebe yoktur dünya harbinde büyük hayaller değildir düşündükleri. hayalperest tarafı çaresizlikten. turan hayalinin peşinden koşmadı Türkleri birleştirip büyük bir Türk imparatorluğu kuracağım diye bir şey yoktu hayalinde
|