Kaynak TurkTarihim.Com
Büyük Selçuklu Devleti
Büyük Selçuklu Devleti’nin Tarih Sahnesine Çıkışı
Tuğrul Bey, Dedesi Selçuk Bey’in 960 da ilk ateşini yaktığı Büyük Selçuklu Devletini 77 yıl sonra, 1037 de tüm dünyaya ilan eddi Türk Tarihi’nin en önemli kilometre taşlarından selçuklu tarihini başlattı Tuğrul ve Çağrı kardeşlerin yönettiği Selçuklu Beyliği Samanilerin yıkılmasıyla coğrafyada güçlenmiş, Gazne Devletinin hâkimiyetindeki Horasandan yayılarak Dönemin en büyük Türk Devleti olan Gazne Devletini mağlup ederek Nişabur kentinde Büyük Selçuklu Devletinin bağımsızlığını ilan etmişlerdir (1037).*
Selçukluların Gazne Sultanı Mesut Han’ı iki savaşta ağır bir mağlubiyete uğrattı Mesut Han Selçuklulara karşı zafer arzusuyla giriştiği Dandanakan Savaşında mağlup olunca hem savaşı hem de saltanatını kaybetmişti.
Dönemin en büyük Türk Devleti Gazne Mesut Han’ın yokluğunda sahipsiz kalarak yıkılacak tarih sahnesinden çekilecektir. Karahanlıların ise daha sonra yıkılması Selçuklu Devletini Türk Dünyasında yegane güç haline getirecektir.*Dandanakan Savaşını kazanan Selçuklular, Gazne Sarayına girerek Gazne Devletinin hazinesini savaş ganimeti olarak aldılar. Selçuklular artık geniş bir bölgeyi hakimiyetlerine almış hem de Gazne Ganimetleriyle hazinesini doldurmuştu (1040).*
1041 de Selçukluların hakimiyet alanları Horasan, Merv, Fergana, Tohoristan ve Zemindaver gibi geniş bir coğrafya ya ulaşmıştı. Artık beylik değil bağımsız bir devletti Büyük Selçuklu Devleti, toprakları Gazne Devleti üzerinde otorite kurmuş hakimiyetlerini genişletmek için sınır komşusu oldukları Karahanlılar ile karşı karşıya gelmişti.
Karahanlı Devleti, Selçukluların Horasan’ı sahiplenmesi nedeniyle iç karışıklıklar yaşamıştı. Horasan, Karahanlılar için büyük öneme sahipti. Karahanlıların Gazne Devletinden almata uğraştıkları Horasan, Selçuklulara geçince Karahanlılar başarısızlığın sorumlusu olarak saltanat ailesini hedef aldı ve ikiye bölündü (1042).
Türk Dünyasının başı Büyük Selçuklu Devletiydi 1040’da bölgedeki yapıya baktığımızda Türk Tarihinin Dünya Tarihinde ne denli önemli olduğunu anlayabiliyoruz. 11. Yüzyılda 6 Türk Devleti vardı. Karahanlılar Marveaünnehir’de, Peçenekler Kuzey Karadeniz’de, Uzlar Balkanlarda, Kapçaklar Kafkasların doğusu ve Karadeniz’in Kuzey’inde, Gazneliler Hindistan-Pakistan bölgesinde, Selçuklular ise İran-Türkistan coğrafyasında Tarih’e yön vermekteydiler.Bu devletlerin en güçlüsü ve en uzun ömürlüsü Büyük Selçuklu Devleti olmuştur.
Tuğrul ve Çağrı Bey’ler, Büyük Selçuklu Devletini kurduktan sonra hakimiyet için seferler düzenlemekteydiler. Doğuda Gazne Devletine düzenledikleri seferler 1050 ye kadar devam etmiş, Karahanlılar ise Büyük Selçuklunun üstünlüğünü kabul ederek iyi ilişkilere girmişti. Doğu ve Kuzeyde otorite kurulmuş, sıra batıya gelmişti. hedef İran coğrafyasıydı. bu seferler, arda ve mutlak galibiyetlerle İç Asya ve Orta Doğu’yu Türk Yurdu haline getirdi 1041’de Kirman’a taarruz eden Selçuklular, 1042 de Harezmşahlara taarruz etmiş, aynı yıl Kakuveyhiler’i mağlup ederek Hazar Denizine kıyısı bulunan Cürcan şehrine girerek Ziyariler ve Misafiriler’i mağlup etmiş, birkaç ay sonra da Hamedan ve isfhanı alarak hakimiyet sınırlarını Hazar Denizinin güneyine kadar ilerletmişlerdi.*
bir yıl içerisinde 1200 Km uzunluğunda, 1.100.000 Km² lik bir coğrafyayı Büyük Selçuklu Devletine katan Tuğrul ve Çağrı Bey’ler, Büyük Selçuklu Devleti’ni cihan devleti haline getirdiler. Yalnızca 1042 de hakimiyet altına alınan topraklar günümüz Türkiye’sinin yüz ölçümünden fazladır.*Tuğrul ve Çağrı Beylerin önlenemez ilerleyişi tüm dengeleri değiştiriyordu. Selçuklu *1051 de Şiraz, 1052 de Umman, 1054 te Tebriz, Hille, Musul ve Diyarbakır, 1056’da Huzistan şehirlerini ele geçirdi Büyük Selçuklu İran coğrafyasının hakimiydi Ülkenin sınırları Batıda Bizans, Kuzeyde Gürcistan, Güneyde Abbasiler, Doğuda Kaşmir hattına ulaşmıştı. 20 yıl gibi bir sürede Asya’nın dörtte birine hakim olan Selçuklular gözünü batıya, Bizans topraklarına dikmişti.
Büyük Selçuklu yalnızca Türk Dünyası’nın değil İslam Dünyası’nın da en önemli aktörüdür İslam Dünyası Mezhep çatışmaları ile boğuşuyor, Şii-Sünni çatışmalarıyla mücadele eden İslam coğrafyası Arap Yarımadasından çıkamıyordu. Selçukluların Orta Doğudaki hâkimiyeti Arap Yarımadasında varlığını devam ettiren Abbasiler umut ışığıydı Abbasiler, Şii kökenli Büveyhoğullarının baskısı altındaydı Bugünkü Suriye topraklarında hakim olan Büveyhoğulları, mezhep farklılıklarından Abbasiler ile mücadele ediyordu İslam dünyasının liderliği Hilafet Makamında idi. Hilafet Abbasi Devletinin himayesindeydi. Halife Kaim, Tuğrul Bey’den yardım talep etti. Tuğrul Bey, ordusunun başına geçerek Büveyhioğullarının baskısını ortadan kaldırmak için Bağdat’a girdi (1055).
Selçukluların Bağdat’a girmesiyle Selçuklu ile baş edemeyen Büveyhioğulları Bağdat’ı terk ettiler (1055).*Tuğrul Bey’in Abbasilere yardımı İslam Dünyasında büyük yankı uyandırdı. Selçuklu Devleti, tarih boyunca Abbasiler ile münasebette bulunmamış Şii kökenli Sasaniler ve ardılları ile münasebet içerisindeydi Sünni Selçuklular, Abbasilerin ve İslamın yardımına koşmuş, İslam Dünyasının en büyük sorunu Şii tehdidini ortadan kaldırarak İslam’ın Arap coğrafyasının dışına çıkabilmesini sağlamıştır.*Büyük Selçuklu Devletini Cihan devleti haline getiren Tuğrul ve Çağrı Bey’ler, hâkimiyetleri altına aldıkları coğrafyalarda idari ve toplumsal yapılanmayı oluşturarak bölgelerin tam anlamıyla Türk Yurdu haline gelmesini sağladılar.
30 yıllık uzun hakimiyet dönemlerinde büyük başarılara imza attılar Tuğrul ve Çağrı kardeşler, yaşlanmışlardı. Ortak Kağan Çağrı Bey 1060 da Büyük Kağan ve Sultan Tuğrul Bey 1063 te vefat ederek Türk Dünyasına bir Cihan Devleti miras bıraktılar
|