[mülayim]

makyavelizmi devlet ve siyaset felsefesi olarak kabul eden devletlerde bireyin devlet için feda edilmesi öngörülür.bu felsefeyi benimseyenler şu anda avrupa ülkeleri ile abd ve diğer bazı ecnebi devletlerdir.ülkemizde de kısmen bu fikir benimsenmiştir ki, bunu dikkatli bir gözlemci şehit cenazelerinde atılan nutuklardan; bağrı yanık annelerin, babaların, bacıların yaktığı ağıtlardan, ateşli söylevlerinden dolayı kendilerine yaklaşılamayan sözde aydınlarımızdan anlayabilir.

lakin bize siyaset ve devlet felsefesi olarak en uygun olanı kanımca ki, siz de takdir edersiniz ki, dinimizin öngördüğü devlet ve siyaset felsefesidir ki, makyavelizmin tam tersi fikir beyan eder.o felsefeye göre devlet bireylerin taşkilatından oluştuğundan ne birey devlet için ne de devlet birey için feda edilir.ikisi de değerli ve korunmaya müstahaktır.bu yüksek manadan dolayıdır ki, şeyh edebali hazretleri aynı zamanda damadı olan osmanlının ilk padişahı osman beye '' ey oğul insanı yaşat ki, devlet yaşasın'' mealinde öğütler vermiştir.

işte bize yakışan da budur.aramızdaki farkları zenginlik olarak görürsen sizi temin ederim ki hiçkimse bize en ufak bir zarar dahi veremez.affeden olamak lazım gelir.lakin yaptıklarından dolayı herhangi bir pimanlık duymayan elebaşların affı, onları takdir etme anlamına gelir ki, bunu ne allah ne peygamber ne de insan vicdanı kabul eder.