Mustafa Ünal
Yargıda büyük reforma doğru
m.unal@zaman.com.tr
Adalet Bakanı Sadullah Ergin önce Bakanlar Kurulu'na bilgi verdi, sonra kamuoyuna açıkladı. Çerçevesi ilgili kuruluşların katkısıyla belirlenen 'eylem planı' yargıda köklü değişiklikler öngörüyor. Reform taslağı sadece HSYK yönüyle öne çıktı ama bununla sınırlı değil, çok geniş kapsamlı.
Mahkemelerde Kürtçe ve Arapça bilen tercümanlardan hukuk fakültelerinin eğitim sürelerine değin uzanıyor. Mahkeme salonlarının görüntüsü de evrensel standartlara kavuşacak; hâkim, savcı ve avukatların yerleri kademeli olarak yeniden düzenlenecek.
Kısa vadede olmasa bile Anayasa Mahkemesi'nde yapısal değişiklikler de hedefler arasında. Ergin, 'Reform çalışmalarının günlük tartışmalarla ilgisi yok, tamamen Avrupa sürecinin gereği.' dedi. Demek istediği, reformu HSYK krizi tetiklemedi.
Çalışmalar önceden başladı çünkü.Yargı reformu sadece bir Avrupa ödevi değil, aynı zamanda bir ihtiyaç. Türk yargı sistemi son dönemde büyük aşama kaydetse de hâlâ evrensel standartları tam yakalamış değil. Avrupa'nın yanı sıra toplumun da reform talebi var. Yaz aylarına damgasını vuran HSYK tartışmalarını hatırlayın...
Kimi HSYK üyeleri kamuoyunun yakından takip ettiği Ergenekon ve KCK gibi hassas davaların hâkim ve savcılarını değiştirmeye kalktı. Eğer toplumun duyarlılığı olmasaydı sonuç farklı olabilirdi.
HSYK'nın yapısına ilişkin yeni düzenleme reform taslağının en çok ses getiren bölümlerinden... Kurulun üye sayısı artarken kaynağı da çeşitlenecek. Sadece yüksek yargı değil Cumhurbaşkanı, Parlamento ve 12 bin hâkim ve savcı da üye seçecek. Adalet Bakanlığı'nın yargı mensupları üzerindeki inisiyatifleri HSYK'ya geçecek.
Bakanlığın yargı üzerindeki etkisi öteden beri tartışma konusudur. Bazı çevreler kurulda bakan ve müsteşarın varlığının siyasallaşmaya neden olduğu gerekçesiyle itiraz eder durur. İtirazın nedeni de siyasal aslında.
Somutlaştırarak söyleyecek olursak bakanlık koltuğunda Sadullah Ergin değil de CHP'li Önder Sav oturuyor olsaydı siyasallaşmadan söz edilmeyecekti.
Reform taslağında bakanlık, yetkilerinin büyük bölümünü HSYK'ya devrediyor. Denge bakanlığın lehine değil, aleyhine değişiyor. Kurulda bakan ve müsteşarın varlığı ise devam edecek. 'Neden?' sorusuna Ergin 'Parlamenter demokrasinin gereği' diye cevap veriyor. Sadece Ergin değil, eski bakanlardan Hikmet Sami Türk'ün görüşü de bu doğrultuda.
Ergin, Avrupa ülkelerindeki örnekleri sıralarken Fransa ve İtalya'yı sayıyor.
Reform taslağında yer alan birçok düzenleme Anayasa değişikliği gerektiriyor. Reformlar için AK Parti hükümetinin kararlı olması tek başına yetmiyor, muhalefetin desteğini de alması şart. Anayasa değişikliği için 367 oy gerekli. CHP veya MHP, HSYK'nın yapısını değiştirecek yargı reformuna oy verir mi?
Bugünün siyasi iklimine bakarak söylersek çok zor... Eğer ileriye doğru siyasetin havası değişir, sıcak rüzgârlar eserse, belki mutabakat mümkün. O da ufukta görünmüyor.
Anayasa değişikliğinin gerçekleşmesi için geriye referandum seçeneği kalıyor. Eğer sandık halkın önüne konulursa yargı reformu kahir ekseriyetle kabul edilir.
AK Parti iktidarı referandumu göze alır mı? Bu yarının sorusu, cevabı şekillenirken konjonktürün de etkisi olur.
Son bir not, Avrupa Birliği reform taslağıyla yakından ilgili... Haber duyulur duyulmaz bakanlıktan çalışmayla ilgili bilgi istendi. İlerleme raporuna yansıması olası.
Türkiye yargı reformunu keşke başarabilse...