|
Bir de olayları ve o olayların meydana getiricilerini yaşadıkları devrin şartları içinde değerlendirmek gerekmektedir. Mesela, masonluk meselesini ele alacak olursak, Afgani'nin yaşadığı çağda bu teşkilatın mahiyeti bilinmiyordu. Sadece uhuvvet, müsavat gibi güzel sloganları kullanan bir kuruluştu ve batının güçlü merkezlerine bağlıydı. Afgani'nin Batı'dan taviz alabilmek için bu locaya girmesi bile bahis konusudur. Nitekim İtalyan locasına girmesini, Trablus'un İtalyanlar tarafından işgal edilmemesi vaadine dayandığını ifade edenler bile vardır. İtalyanlar sözlerini tutmayıp Trablusu işgal edince, büyük gürültülerle locadan ayrıldığı söylenmektedir.
Onun için, her türlü ithamcıların ithamları bizi bağlamaz onu değerlendirirken. Biz onu kendi şartları içinde değerlendirince, İslam için bağrı yanan birisi olarak görüyoruz
ismail kazdal
|