Siyaset Forum

[murataltug1985]

Kanuni sultan süleyman osmanlı iran seferleri
Kaynak enfal.de.com*

İRAN SEFERLERİ

Sultan Selim'in vefatıyla umutlanan ismail, Anadolu propagandasını arttırıp Kanunî'nin cülusunu tebrik etmedi şah Ismail ölünce küçük çocuk onbir yaşındaki Tahmasb tahta geçti iran Gilan beyliği ve Sünnî ulema Osmanlilardan yardim istedi

Kanunî'nin niyeti Türkistan'a varıncaya kadar bütün Türk illerini tek bayrak altında toplamak Kızılbaş
Safevî tehlikesinin kökünü kazımaktı.Mohaç seferinden önce Doğu'ya sefer yapmayi düşünmüş Tahmasb'a "Tehdidnâmeler göndermişti
Doğu ile ilgilenmeye karar veren kanuni. Nihayet iran'a harbin açılmasına karar verir

Bağdad'ı ele geçiren Zülfikar Bey şehrin anahtarını istanbul'a gönderir Osmanlilar, Viyana kusatmasinda iken Tahmasb, Bağdadı ele geçirir Kanunî'nin çıkacağı Doğu seferinden önce, Bağdad ile Bitlis'te meydana gelen hâdiseler, doğu seferini zaruriyet haline getiriyordu

Türkmen Musul oymağından Zülfikar Han,Kelhur Hâkimi idi. Bağdad Beylerbeyi amcasını asker bulundurmadan yaylaya çıkmasıyla bir baskınla öldürüp 40 gün kusattigi Bağdadı almış kendisini Bağdad Beylerbeyi ilan etmişti. Tebriz'in kendisini cezalandıracağını bilen Türkmen Beyi, Bagdad'ın anahtarlarını Kanunî'ye göndermiş kanuni adına sikke kestirip hutbe okumuştu. Osmanlılara bağlılığını ilana başlamıştı.*

Padişah,Viyanadayken Irak'a yardım edemedi. Tahmasb, ordusu ile Bağdadı günlerce kuşatmış l0 Haziran l529 da Zülfikar Han ile kardeşi Ahmed Bey'i uyurken öldürerek Bağdad kalesini ele geçirmişti Irak merkezi bağdat Osmanlılar'a tabi olmuş ancak korunamamıştı buda Padişahı manevî bir borç altına sokmustu

İran harbindeki ikinci hâdise ise iran beylerinden Ulama Han'ın Osmanlılar'a, Osmanli ümerâsindan Bitlis Hâkimi Şeref Hanın ise Safevîler'e sığınmamalarıdır. Şah Kulu isyanında Şah Ismail'in yanına kaçan Ulama Han, Azerbaycan Beylerbeyi ve önemli bir siyasetçiydi Şah ın basveziri Çuha Sultan'ın, isfahanda Samlu Hüseyin Han tarafindan öldürülmesiyle şahtanvezirlik istemişti

Ulama han Şaha gitmek isterken, rakipleri onu âsi gösterir beylerinin ve aşiretinin ezilmesinden ürken Ulama Han, sancaklarıyla Vanda Osmanlılara bağlılık bildirir. İstanbulun buyruğuyla, Bitlis Beyi Şeref Bey'in "vasıtasıyla istanbul'a gelir Ulama,Şeref Hanın şah'a meyli olduğunu söyler ocaklık statüsü kaldırılıp beylerbeyilik haline getirilen Bitlis ulamaya verilir

Seref Han, Sünnîdir Bitlis'in iran toprağı olduğunu ilan etmiş ve Tahmasb'dan yardım istemiştir. O Osmanlılar 'ın, kendisini ata topraklarından mahrum edeceğini sanıyordu. Dulkadir ve Diyarbakır Beylerbeyi yardımıyla Bitlis'i kuşatan Ulama, Safevî ordusunun yardıma geldigini duyunca Diyarbekir'e çekilmistir.*

Ahlat'ta şah'a ziyafet çeken Şeref Bey, tahmasba armağanlar sunar, kendisine de murassa kılıç kemeri ve altın sırmalı kaftan hediye edilir. Tahmasb,ferman vererek "Eyâlet penâh" diye hitab eder.Tahmasb, Osmanlılara bağlı bir uç beyliğini himayesine almış ve iran savaşına sebep olmustur

Bu, bir Osmanli toprak parçasının başka bir devlete geçmesi demektir Osmanlı siyaseti bunu kabul etmez bunun üzerine iran seferi elzem hâle gelmiştir. İrana bizzat hükümdar sefere çıkmıştır
O, iranı ortadan kaldırıp, Sünnî Türkistan'la birleşmek,ve kendisini arkadan vuran şii kösteğini ortadan kaldırmak arzusunda idi.*

Kanuninin Anadolu'yu isyanlarla karıştıran şiîliğe karşı düsünce ve tutumunu gösteren gazeli Sultan II. Mahmud'un kızı Âdile Sultan tarafindan hicri l308 miladi l890 yılında istanbul'da bastırılmıştır
"Allah, Allah diyelüm, Sancak-ı Sâhî çekelüm,
Yürüyüp her yanadan şark'a sipahî çekelüm,
İki yerden kuşanalum yine gayret kuşağın,
toz ile toprağa, bu râhi çekelüm.
Gözüne, sürme deyü dûd-i siyahi çekelüm.
Bize farz olmus iken : olmamız Islâm'a zahîr,
Nice bir oturalum, bunca günahı çekelüm,
Umarum rehber ola bize Ebûbekr ü Ömer,
Ey Muhibbî, yürüyüp Sark'a sipahî çekelüm.

l. Irakeyn Seferi ve Sınır bölgelerinde cereyan eden hâdiseler üzerine Kanunî, Osmanlı Pâdisahı hem de islâm Halifesi adına hutbe okunan ve kale anahtarlari da gönderilen Bağdad'ı "Kızılbaş zulmünden" kurtarıp Irakı almak üzere harp hazırlıklarına başlamıştı.*

İBRAHİM PAŞA TEBRİZ KUŞATMASİ

2l Ekim l533 de Vezir-i A'zam Damad Ibrahim Paşa bağdada gönderilir. İbrahim Paşa,Konyadayken Ulama Han Bitlis'e girip ve Şeref Han'in başını keser. Şeref Han'ın oğlu III. Semseddin, karşı duramayacağını anladığından Ibrahim Paşa'ya müracaat eder. Bitlis'i ocaklik hâline getirilip Seref Han'ın oğlu III. Semseddin'e verilir. bölgede Şeref Hanlar'ın nüfuzu büyüktü.Bitlis Valisi olarak 4l yil idarede bulunmuştu.

Ulama Han "Ahlat, Adilcevaz, Erciş ve Van'ı Osmanlılar'a itaat ettirmiştir Tahmasb harb hazırlıklarına başlar Bağdadı ele geçirmek isteyen ibrahim Paşa, Tebriz üzerine hareket eder. Sadrazam'ın ordusu Sa'dabad civarında konakladığı zaman, Tebriz halkının ileri gelenleri, bağlılık arzederler. Böylece Ibrahim Pasa, l3 Temmuz l534 te savaşmaksızın Tebriz'i ele geçirir.*

Paşa, tebrizde müstahkem bir ordugâh inşa ettirerek l000 kisilik bir kuvvet koyar. Şehre kadı tayin ederek her türlü yağma ve kanunsuz hareketler yasaklanır paşa kimseyi incitmemeye ve halkı memnun etmeye son derece dikkat ediyordu. İbrahim Paşa'nn hareketleri kısa zamanda meyvesini verip tesirini gösterecektir.*

BAĞDAT SEFERİ

Tahmasbın muhtemel bir harekâtina karşı acele yetişmesi arzulanan Kanunî, iran sınırlarına yola çıkar.Konya'dan geçerken Allah'a hamd ve senâ ile büyük şair ve mutasavvıf Mevlana Celâleddin-i Rûmî'nin türbesinde semâ âyininde bulunulur. tilâvet ve Mesnevî'den parçalar okunması dervişlerin ney sesleri kanuniyi çok memnun etti

Sultan Süleyman, Tebriz'e girerken şehir halkı tarafindan tezahüratla karşılandı. Pâdişah'la serasker ibrahim paşanın orduları birlesti divan toplanarak seraskere, beylerbeyilerine, ağalara, hil'atleri giydirildi. Ordu ihsanlara kavuştu

Ordu,yoluna devam eder. Tahmasb geri çekilir Şahın taraftarları Osmanli bayragi altına geçerler. Tahmasb, Osmanli ordusunun önüne çıkmaktan çekinip yıpratma taktikleri kullanıyor Osmanlı ordusunun geçeceği yerleri tahrib ettiriyordu.

Irak-ı Acem'e giren Osmanli ordusu ıssız ve harab bir arazide çok güç şartlar altında Sultaniye'ye gelebilmişti. Havaların soğuması, erzak darlığının başgöstermesiyle Bağdad'a yüründü yürüyüs, dünya tarihinde eşine ender rastlanan bir vak'aydı
hayvanlar telef olmuş, toplar büyük zarar görmüşlerdi.esyalar kayıp ve zayi' oldu. toplar yolda bırakılıp toprağa gömüldü.

Bu işler, serasker kethüdası Basdefterdâr Iskender Çelebi'yi alakadar ediyordu.İbrahim Pasa ile arasında anlaşmazlık vardı yollardaki telefe çok kızan Pâdisah'a, işin sorumlusu olarak Iskender Çelebi gösterildi. Başdefterdar azledilerek zeâmetleri alınır.

birçok güçlükler yenilerek Bagdada varılır. Bağdad önlerinde kale muhafızı Tekelü Mehmed maiyetindekilerle şehri terk eder Bağdad, mukavemetsiz olarak 28 Kasim l534 te teslim olur. iki gün sonra da Pâdisah sehre girer Bağdad, Osmanlı ülkesine ilhak edilerek Bati'da "Dâru'l-cihad" Belgrad' Doğu'da ise "Dâru's-selâm" denilen Bağdad, Osmanli ülkesine katılmış olur bağdad
Birçok evliya türbesini bulundurdugu için "Burc-i evliyâ", Abbasî halifelerinin baskenti olduğundan "Dâru'l-hilâfe", isimleriyle anılıyordu.

Kanunî, Bağdad da birçok mübarek yeri ziyâret ve tamir ettirmişti.imam A'zamın Şia tarafindan yağmalanan kabrini buldurup ziyâret ederek temizletir üzerine çini ile türbe ve câmi yapılmasını emreder.Imam Musa Kazım 'ın ve islâm büyüklerinin türbelerini ziyâret eder Sünnî ve Şiileri memnun eder.Şeyh Abdülkadir Geylanî'nin kabri üzerinde bir türbe ve imâret yaptırır.



Tahmasb, Tebrizde Ulama hanı takibe başlamıştır ulama Van kalesine kapanmıştır Kanunî,Tebriz'e varır.Tahmasb'in Sultaniye'de olmasından Derguzin'e gelen Kanunî Tahmasb'in izine rastlamayınca tekrar Tebriz'e döner. Osmanli ordusunun çekilmesiyle Tahmasb,Van'ı ele geçirir

Arab ve Acem'e girilmesiyle "Irakayn Seferi" olarak anılan bu harekatın, faydası, Bağdad ve çevresinde, osmanlı hâkimiyetinin kurulmasıdır sefer sonucu, Osmanlıların karşısına çıkamayan Safevîler'in ortadan kaldırılamayacağı anlaşılmıştır ve Osmanlı safevibseferlerinin asıl gâyesi, Safevîleri belirli bir sınır dışında tutmak olmustur*


Irakayn seferi sonrası büyük Vezir-i A'zam ibrahim Paşa, l5 Mart l536'da idam edilecektir. Irakayn seferindeki hataları yetkilerini sınırsızca kullanmasi Defterdar Çelebi'nin öldürülmesindeki rolleri Kanunî'nin çok sevdigi vezirini devlet selâmeti için gözden çıkarmasına yol açmistir


Padişah, Bağdad'da bölgenin kadastrosunu yaptırır kadılar nasb ettirerek adâlet ve doğruluk prensibine bağlı bir adlî sistem geliştirir. Basra itaatini arzettiğinden buraya dokunulmadı.kanuni dinî âbide ve türbeleri ziyâret edip Kerbelâ ve Necef'e giderek buraları ziyaret eder.

[murataltug1985]

İkinci Iran Seferi*
Kaynak*http://enfal.de.com*

Tebriz seferi

Kanunî'nin, Irakayn seferinden on iki yıl sonra Avrupa ve Akdeniz ile meşguliyetinden faydalanan Tahmasb Gürcistan ve Sünnî Sirvan'a hakim olmus Özbekleri püskürtmüştü Azerbeycan ve Irak-i Acem'de Siîlik tesis edilmisti. Tahmasb Anadolu'ya ajanlar göndererek Türkmenleri Erdebil ocağına bağlı tutmaya çalışmıştı.*

Safevîler'in dayandığı Türkmen gruplarının birbirlerine irtibatsızlıkları, iranı sarmamaktaydı. Şahın kardeşi Elkas Mirza, Safevîler'in Sirvan hâkimi iken bağımsızlığa kalkıştığı için kardeşi tarafindan takibata uğramıştı. Mirza, takibattan kurtulmak için Derbend ve Kıpçak taraflarına kaçacak, ve Osmanlılara sığınacaktır.

Elkas Mirza iyi karsilanıp kendisine ikramda bulunulur. Elkas gelir gelmez Pâdişahı
Şark seferine tahrik ediyordu.tahmasbın eline geçen yerlerin alınması bakimindan sefer gerekliydi. Avusturyalılar ile antlaşma imzalandığından iran seferine karar verilir.*

Tahmasb'ın Sünnîler'e tasallutu, Rüstem Paşa ve Elkas Mirza'nın teşvikleriyle doğu seferi kesinleşmiştir Bosna valisi Ulama Han iranı iyi bildiği için lala tayin edilir. Elkas, maiyetiyle 2l Mart l548'de, Pâdisah ise 29 Mart'ta Istanbul'dan Tahmasb da Tebriz'den Senb-i Gazan'a gelir
Şahın, âdeti Osmanlılar 'ın karşısına çıkmamaktı

Tahmasb Osmanlı menzilindeki yiyecek ve yemlikleri, yok etmek, Anadoluya Kızılbaş ajanlarını göndererek mezhebdaşlarını ayaklandırmak siyasetini güdüyordu. Osmanlı kuvvetlerinin bir kısmını geride bırakmak zorunda kalacakdı
olaylar, Şahın arzuladığı gibi gelişmiyordu Osmanlı Padişahının Erzurum'a ulaştığı sıralarda, propaganda için Anadolu'ya gönderilen dört Safevî casusu, yakalanmıştı.

Vanı Safevîlerden kurtarmak isteyen Sultan Süleyman, Ulama ve Pîrî Paşaları burayı zapta memur ederek Tebrize hareket eder. Padişahın ordusu tebriz'e girer. Van'a gelen Pâdisah, dokuz günlük bir çarpışmadan sonra 24 Agustos l548'de Vanı iranlılardan alır Defterdar Sarı ilyas Çelebi'yi Van Beylerbeyliğine tayin eder


Tahmasb, Van'ın kaybedildiğini ögrenince Erciş, Ahlat Âdilcevaza tahripkâr akınlarda bulunur. Kars kalesini tamir eden işçileri ve Pasin mirlivası muhafızlarını kılıçtan geçirip öldürtür. Kaleyi yerle bir eder. Erzincan'ı ateşe vermekten çekinmez.*

haberler, Kanunî'ye ulaşınca, vezir Ahmed Pasa'yı Şahın üzerine gönderir. Elkas Mirza yı Kâsan, Kum ve Isfahana yağmaya gönderir. Kuvvetleri imha edilen Tahmasb, çekilerek Karabağ'a gider. Kanunî ise Haleb'e gelip kışı orada geçirir.


Gürcü seferi

Tahmasbın, harekete geçmesiyle Kanunî Diyarbekir'e gelir. iki devlet arasinda bulunan Gürcistan'in iranlilar'a yanaşarak iki yüzlü hareketleri ve sınır tecavüzlerinden dolayı işin sağlam bir sonuca bağlanması gerekiyordu.

Gürcüler, Livane Artvin sancağına girip ispir'e dayanmışlardı.Padişah, Diyarbekirde III. Vezir Ahmed Paşa başbuğluğunda Erzurum,Karaman, Dulkadir ve Rum Beylerbeyileri ile Sancakbeylerini yeniçeri Kethüdalarını, gürcü seferiyle görevlendirir

Gürcü Atabeyi Keyhüsrev'in merkezi Tortuma yürüyen Ahmed Paşa, ll Eylül l549 'da burayı kuşatır. Corci Aga teslimi reddettigi için savasa giriilir. Toplarla dövülen kale surları yıkılıp tortum feth olunur. Ahmed Paşa, Tortum Çayını ele geçirir. Fethedilen yerlere dört sancak itibar edilir
ikinci iran seferinde Hakkari'yi içine alan Van eyâleti kuruldu Atabeglerin yurdu dört sancak haline getirildi Sirvan ülkesi Osmanlilar'ın yardımı ile bagimsizligini kazanmıştır*

Nahcivan Seferi*

Osmanlı orduları vandan çekilince Tahmasb, Sirvan'ı ele geçirdi Özbek hükümdarı Abdüllatif Han ile Şehzade Barak Han'ın Amuderya'yı geçip Horasan'a akin etmeleri üzerine Tahmasb, Kazvin'den Sultaniye yaylaklarına vararak hazırlıklara başlamıştı.*

Ubeyd Han oğlu Abdülaziz Han ölünce Özbek Hanları, ülkesi Buhara'yı ele geçirmek üzere dönmüşlerdi. ferahlayan şah, Tebriz'e ve Karabağa gelip. Sirvanşahlardan Derviş Mehmed Hanın ülkesi Seki'yi istila eder.Erzurum Beylerbeyliğine getirilen Van Beylerbeyi Iskender Pasa, Gürcü Atabeylerin elinde kalan son yerleri Ardanuç'u almış sancak merkezi haline getirmistir.*

İskender Pasa, Ardanuç'ta Akkoyunlulardan kalma eski bir câmii kalıntılarını onarttirarak, buraya bir boyahane ile 6l dükkân vakfetmiştir.sancak merkezi haline getirilen ardanuç kısa zamanda islâmlaşmıştır İskender Pasa'nin Ardanuç'u fethettiğini duyan Keyhüsrev,Tahmasb'dan yardım isteyince o da iskender Paşa üzerine yürür. kışın yaklaşması ile sonuç alamadan Karabağ'a döner.*

Tahmasb,ordusuyla Osmanlı topraklarını işgale başlar. İskender Paşa'yı sıkıştıran Tahmasb, Ahlat ve Van civarını yakıp yıkar. Ahlat'ı ele geçiren Şah, büyük bir katliam yaptırır. Erciş ve Bargiriyi de zapteden Safevîler Doğu Anadolu'da tahrip ve öldürme faaliyetlerine devam ederler.*

Kanunî Erdel harekatını durdurup, doğu seferine hazırlıklara başlar Kanunî, Rumeli askerini Sokollu Mehmed Paşa komutasında Anadolu'ya gönderir.Rüstem Paşa yeniçeri ve bölük halkıyla istanbul'dan hareket eder.

Kışı Haleb'de geçiren Kanunî, Diyarbekir divanında askerin Erzurum'da toplanmasını emreder Tahmasb pasif savunmasını sürdürür. Kanunî yetişmeden Hakkari, Gevaş, Van ve Adilcevaz taraflarını yağmalayıp yakıp yıktırır.*

Kars ovasinda gelen Kanunî, Tahmasbı savasa davet eder. Rafizîlik'ten ve halkin mallarini yagmalamaktan vazgeçmesini,bütün korkusu top ve tüfek ise bunlari birakabilecegini, savasmak için sadece kilicin yeterli olacagini bildirir Kanunî, mektubunda tahmasbı ulemanın verdiği fetvalarla Hz. Peygamberin şeriatına davet ediyordu.*

Kanunî, Nahçıvan'a ulaşır.çevrenin çöle dönmüş olduğunu görür. saray ve konakları yağmalar Tahmasb Osmanlının karşısına çıkmaktan çekinir Kanunî geri dönme kararı alır.Osmanlı kuvvetleri ile Safevîler arasinda çarpışmalar meydana gelir.Safevîler dağıtılır. Osmanli ordusu geri dönerek Beyazit'a gelir.*

Şahın mektubunu taşıyan elçiler Tahmasbın, Padişah, şarka on defa gelse bile karşısına çıkılmayacağını belirtiyor barış istiyordu. Osmanlılar 'ın cevabı ülkesinde oturup, fitneye fesada karışmaması idi. Kanunî, Safevîler'in kutsal saydıkları Erdebil ve Tebriz'i tehdidde bulunmuştu buda Safevîler'i korkutup telaşa düşürmüştü.*

Safevi düşmanlığının kaldırılması ve barış*
mütarekesini uygun karşılayan Kanunî, şahın elçisine baharda Osmanlı ordusunun harekete geçip Erdebil ve Tebriz'i tahrib edeceğini ispatlamış; Tahmasb'i barış hususunda harekete geçmeye mecbur birakmistir.

Amasya Antlasmasi*

Sultan Süleyman Amasya'dayken Tahmasb'ın nâzırı çesitli hediyeler ile Amasya'ya gelir. divana kabul edilip."vezirlerin karşısında iskemlede oturdular. Şah, mektubunda, Padişahın mektubunu Süleyman Nebi"den geliyormuşçasına aldığını, kendisine büyük saygı duyduğunu, ve halk arasında iyi münasebetlerin kurulmasına temas ediyordu. Şah, dostluk teminatı verdigi gibi Şiilerin Ka'be ve mukaddes yerleri ziyaret etmesinen izin istiyordu*

Büyük iltifatlara nail olan nazır Ferruh Bey'e, Kanunî tarafindan, Şah Tahmasb'a hitaben bir mektup verilir. Osmanlı - iran arasındaki barışı tasdik eden mektupta, arzu edilen barış " sulh u salâh-i umûr âsâyis-i halk ve intizâm-i ahvâl-i cumhurdur" ifadeleri ile hüsn-i kabul gördügü belirtildiği gibi, şu maddeler belirtilmekteydi:

a) iran'da ashab-i güzin ve hulefa-yi mehdiyyine sövüp, küfr etmekte olan Teberrâiliğin men'i, taşkın Şiiler in, üç halife (Hz. Ebu Bekr, Ömer ve Osman ile Hz. Aişe'ye sövüp saymalarının ve bunu merasim haline getirmelerinin yasaklanması*
b) fitne (kışkırtma) ve taarruz olmadıkça hudud sınırlarına tecavüz ve taarruzun men edileceği*
c) Hacıların refah ve itminanla haccı edâ etmelerine izin verlimesi*

Amasya antlasmasi ile Basra, Bağdad, şehrizor, Van, Bitlis, Erzurum, Kars ve Atabegler yurdu üzerindeki Osmanlı hâkimiyeti Safevîlerce tanınmıştır Gürcistan'da iki taraf arasinda nüfuz bölgeleri tesis edilmistir. Tahmasbın vefatına kadar Osmanli - Safevî münasebetleri dostâne bir şekilde devam etmiştir.

Osmanlilarla Safevîler arasindaki otuz yedi süren harblere son verilir. taraflar, sulhun te'yidine gayret sarfetmeye baslarlar. Tahmasb, Süleymaniye külliyesinin açılış münasebetiyle tebrikler ve hediyeler gönderir. antlasma Osmanli - Safevî antlasmasinin temel unsurlarini teskil edecektir.*

[murataltug1985]

Kirim Hâdiseleri*http://www.enfal.de/otarih48.htm

Kanunî döneminde Kırım da kardes kavgaları artmıştı. Kanuni mücadeleyi takip ediyordu islâm Giray'ın yerine hanlığa tayin edilen Sahib Giray, Kırımda kendini mücadelenin içinde bulmustu eski han islâm Giray, Sahib Giray'ın Osmanlı destegi ile hanlığa oturmasını hoş karşılamamıştı.*

Sahib Giray muhaliflerini yok etmeye başlamıştı. Nogayları kendi tarafına çekmis ve islâm Giray'ın, öldürülmesinden sonra Nogaylar'a karşı cephe almıştır. Sahib Giray, yegeni Baki'yi saflarina çekmiş Moskova seferinde ortadan kaldırmıştır.*
otorite tanımayan Nogaylar'a karşı Sirinlerle birleserek l546 - l547'de Kirim tarihinde "Nogay Kırımını gerçekleştirmistir. .

Kırım da, Osmanlı modeliyle hâkimiyet tesisine çalisan Sahib Giray ın Kanunî'nin teveccühüne mazhar olması, vezirler arasinda aleyhine bir faaliyete sebep oldu. Sahib Giray vezirleri tahrikten çekinmiyordu. Kanunî'nin iran seferine kuvvet göndermemesi, gözden düşmesine yol açmıştır*

Girayın müstakil bir hanlık kurmaya çalıştığı söylentileri kuvvetlenmiştir. Kazan hanlığına Devlet Girayın tayinini istemiş rakipten kurtulmayi ümid etmişti. Fakat kendisi azlolunur. Osmanlı Devleti tarafindan Kırıma gönderien Devlet Giray, Sahib Girayı yakalayarak üç oglu ile birlikte öldürür.*

Ruslar düşmanı olan Sahib Giray ortadan kalktıktan sonra ivan Vasili, Kazan ile Ejderhanı zaptederek çar ünvanını almıştı Devlet Giray Ruslarin eline düşen Ejderhanlığını geri almış Moskova akınlarıyla Ruslar vergiye bağlanmıştı.

Devlet Giray, Zigetvarda Mirzalar komutasında Tatar askeri göndermiş. Bu kuvvetler, Erdel Beyi Sigismund ile birlikte Avusturyalılar in eline geçen yerlerin alınmasında büyük hizmetler görmüşlerdi.

*******

[murataltug1985]

l562)Bogdan Seferi
http://www.enfal.de/otarih48.htm

II. Bâyezıttan beri boğdan Osmanlılara bağlı bir voyvodalıktı voyvodalık Kili ve Akkirman kaleleriyle devletin nüfuzuna girmiş yarim asırdan fazla devleti uğraştıracak hareketlerde bulunmamışlardı. voyvodalık vergi vermekte ihmal göstermişse de göz yumulmuş sadece ikaz edilmişti.

Kanunî, Macaristan seferinde boğdanı Voyvoda Petru Rares'e bırakmıştı. Voyvodalık, her yıl Osmanlı Devleti'ne 4000 duka altın, 40 kısrak ve 20 tay göndermekle yükümlü tutulmuş. kararlaştırılan hediyeler bizzat Rares'ten alınarak karşılığında vezirlere mahsus samur kürk sancakbeyi alâmeti olarak iki tug hediye edilmişti

Rares, gizlice Osmanli Devleti aleyhinde çalışmaya başlamıştı. Ferdinand ile muhabere müzakerelerine baslayan Rares, Erdel sınırlarına tecavüz etti Zapolyaya karşı Ferdinand ile birleşti vergilerini göndermedi Osmanlılara bagli Venedikli Gritti'yi öldürttü

Rares'in bu faaliyeterinden Kanunî l538 Mayıs'ında Boğdan üzerine yürümeyi kararlaştırır. Barbaros'un donanma ile denize açıldığının ertesi günü istanbul'dan hareket eden Osmanlı ordusu, Edirne'ye ulaştığında Kanunî "Seferimiz Boğdan üzerinedir" diyecektir. Kanunî, Rares'in azıgnlığa son verip itaat etmesi halinde merhametli davranacağını bildirmişti.*

Rares'in samimi olmadigi anlasilmis sefere devam edilmiştir. dehşete düşen Rares, Transilvanyaya kaçmıştır Osmanlı ordusu Yaş sehrini yakip yıkmış Suçeva sehrini almıştır. Kanunî, umumi af ilan ederek voyvoda seçilmesini ister. Kanunî Rares'in kardeşi Lacustayı voyvoda arayarak berat verir.

sefer sonunda Osmanlılar, Prut ile Dinyester nehirleri arasındaki yerleri ele geçirirler Elde edilen yerler, sancak haline getiriliŕ. yıktırılan Kili kalesi inşa edilip Akkirman müstahkem bir kâle haline getirilir Bender sehri ele geçirilir Boğdana voyvoda vaziyete hâkim olamaz Sultan Süleyman, voyvodaliğı tekrar rarese verir

*******

[murataltug1985]

ÇALDIRAN SAVAŞI KARDEŞLER SAVAŞI

öncü kuvvetlerin komutani Mihaloglu Memed Bey, Sah'in emîri Ustacluoglu'nun Hoy'a geldigini, Sah Ismail'in de yaklasmakta olduğunu bildirdi yavuz Sah'i karsilamak üzere harekete geçer.Makû ile Hoy arasinda Tebriz'e 20 fersah mesafede bulunan Çaldiran tepelerine ulasir.*

Selim, çaldıranda tertibatlar almis safakla birlikte savasa girismek veya askere 24 saat istiraat etmek üzere Divâna müracaat eder yol yorgunlugu münasebetiyle savasa girisilmesini tehlikeli bulan devlet büyükleri, askere 24 saat istirahat verilmesinin uygun bulur Buna karsilik, askerin içinde Alevî ve Siîlerin bulunmasindan ve* düsmanla anlasabileceklerini düşünen* Rumeli Defterdari Pîrî Mehmed hemen savasa baslanilmasinı belirtir teklif, Sultan Selim tarafindan kabul görür. safakla birlikte savaş nizami alinır

[murataltug1985]

İBRAHİM PAŞA TEBRİZ KUŞATMASİ
Kaynak enfal.de.com*

2l Ekim l533 de Vezir-i A'zam Damad Ibrahim Paşa bağdada gönderilir. İbrahim Paşa,Konyadayken Ulama Han Bitlis'e girip ve Şeref Han'in başını keser. Şeref Han'ın oğlu III. Semseddin, karşı duramayacağını anladığından Ibrahim Paşa'ya müracaat eder. Bitlis'i ocaklik hâline getirilip Seref Han'ın oğlu III. Semseddin'e verilir. bölgede Şeref Hanlar'ın nüfuzu büyüktü.Bitlis Valisi olarak 4l yil idarede bulunmuştu.

Ulama Han "Ahlat, Adilcevaz, Erciş ve Van'ı Osmanlılar'a itaat ettirmiştir Tahmasb harb hazırlıklarına başlar Bağdadı ele geçirmek isteyen ibrahim Paşa, Tebriz üzerine hareket eder. Sadrazam'ın ordusu Sa'dabad civarında konakladığı zaman, Tebriz halkının ileri gelenleri, bağlılık arzederler. Böylece Ibrahim Pasa, l3 Temmuz l534 te savaşmaksızın Tebriz'i ele geçirir.*

Paşa, tebrizde müstahkem bir ordugâh inşa ettirerek l000 kisilik bir kuvvet koyar. Şehre kadı tayin ederek her türlü yağma ve kanunsuz hareketler yasaklanır paşa kimseyi incitmemeye ve halkı memnun etmeye son derece dikkat ediyordu. İbrahim Paşa'nn hareketleri kısa zamanda meyvesini verip tesirini gösterecektir.*

Irakayn seferi sonrası büyük Vezir-i A'zam ibrahim Paşa, l5 Mart l536'da idam edilecektir. Irakayn seferindeki hataları yetkilerini sınırsızca kullanmasi Defterdar Çelebi'nin öldürülmesindeki rolleri Kanunî'nin çok sevdigi vezirini devlet selâmeti için gözden çıkarmasına yol açmistir*

[murataltug1985]

Viyana Kuşatması
Kaynak enfal.de.com*

Osmanlılar sayesinde Macar Kralı seçilen Zapolya, bu imkanı değerlendiremez. Osmanlılar'a karşı avrupadan yardım ister Macar kralı seçilmiş Ferdinand Budine yürür zapolya kuvvetlerini Tokaj'da mağlup eder zapolya kayınpederi Lehistan Kralı'nın yanına sığınmak zorunda kalır

Zapolya, Osmanlılar'dan tekrar yardım ister. yardım talebi, Osmanlıları sür'atlen harekete geçirir 29 Subat l528 antlaşmasına göre Osmanlı Devleti, Zapolyayı hükümdar olarak tanır. Ferdinand vergi vermek şartıyla Macar Kralı olarak tanınmasını istediyse de teklif kabul edilmez Budin'in Zapolyaya iade etmesi istenir.*

Kanunî, Vezir-i a'zam ibrahim Paşaya II. Macaristan seferinin serdarlığını tevcih ederek büyük yetkiler vermisti.kanuni Macaristan yönetimine asker ve kaynak kullanmak yerine, Zapolyanın idaresinde yarı bağımlı bir Macar Devleti'ni Habsburglar'a karşı tampon bir devlet olarak birakmayi tercih ediyordu

VİYANA SEFERİ

Budin'e giren Kanunî, Ferdinand ile karşılaşmak niyetiyle Viyana'ya hareket eder ordu, Avusturya - Macar sınırındaki Ovar kasabasini ele geçirir Viyana önlerinde toplanmaya baslar.Ferdinand'in ise kuvvet toplamak için Avusturya içlerine çekilmisti.

Viyana şehrinin muhasarasında Osmanlı ordusu hazırlıksızdı Belgrad, Mohaç ve Budin'deki ağır toplar olmaksızın, orta ve hafif toplarla kalede istenilen gedikler açılamadı. Almanlar, kaleyi büyük bir fedakarlıkla savunuyorlardı. Surların önünde iki taraf da ağır zayiatlar veriyordu.ancak Surlar altından lağım açılamıyordu.*

aralıksız süren çalışmalar sonucu surlarda gedikler açılıp hücumlarda bulunuldu havaların soğumaya başlaması, kışın yaklaşması erzak sıkıntısının had safhaya ulaşması, askerin gücünü etkiliyordu. Kanunî, l7 günlük muhasarayi kâfi görmüştü ancak bu kadar kisa sürede böyle müstahkem bir mevkiin düsürülmesi, ordu ne kadar kuvvetli olursa olsun imkansızdı.*

l4 Ekim l529'da hücum başarıya ulaşmayınca, muhasaranın kaldırılmasına karar verilir. Halbuki son hücumda gedikler açılmış kalenin dayanma gücü tükenmek üzeredir kışın kar ve yağmurun yağması üzerine "Pâdisah-ı islâm emriyle leskere (askere) zarar ve ziyan müretteb olmasın diye kanuni "bir adami on bunun gibi hisara vermezen" deyip kuşatmayı kaldırır*

Kanunî haklı ve yerinde bir karar alarak Kış ve soğukların bastırmasıyla viyana kuşatmasını kaldırır hakan askerini düsünmüştür bölgedeki kar yağışı ve şiddetli kış soğukları felaket getirebilirdi. Şarlken (Charles Quint) Avrupa'dan topladığı kuvvetleri Linz'e yığıyordu. Viyana ancak iki hafta dayanabilirdi. Ancak kale feth edilse bile sonra ne olacaktı ?*

Kanunî çekilir çekilmez, Linz'deki Alman ordusu şehri muhasara edecekti. muhasara için Viyana'da çok büyük bir askerî güç bırakmak icab ediyordu. Şehirde, Türk topçu ateşinden yıkılmadık bir yer kalmamıştı. Böylece şarlken taht şehrinin tahribi ile cezalandırılmıştı.*

Kanunînin viyana seferinde l4 bin Osmanlı askeri şehid olmuş ve yaralanmıştı. Almanya tamamen perişan olmuştu. Viyana sefer-i hümayûnu 7 ay, 7 gün devam etmişti. Macaristan'daki Osmanlı hakimiyeti sağlamlaşmış, Avusturya ve Kuzey Macaristan tahrib edilmiş saldırı ihtimali ortadan kalkmıştı.