Siyaset Forum

[murataltug1985]

Kaynak tdv islam ansiklopedisi
MESCİD-i AKSÂ tarihi

*Hz. Peygamber’in mi‘rac yolculuğunda müslümanların kıblesi Mescid-i Aksâ’ya getirildiği İsrâ sûresinde yazar Hicretin ardından buranın kıble oluşu on yedi ay sürmüştür. İslâm’da Mescid-i Aksâ değerlidir Resûl-i Ekrem’in söylediği, ibadet ve ziyaret maksadıyla gidilmesi gereken üç mescidden biridir *Mescid-i Aksâ Mescid-i Harâm ve Mescid-i Nebevî de kılınan namazın evde eda edilen namazdan elli bin kat daha faziletlidir Hz. Ömer, Kudüs’ün anahtarını aldığında Mescid-i Aksâ’nın Sahre’nin güneyindeki düzlükte cemaate namaz kıldırmış mescid yaptırmıştır. haremin doğu duvarındaki harabenin üzerini kalaslarla kapatarak 3000 kişilik bir mescid yapılmıştır

*Mescid-i Aksâ ikinci defa Emevî Halifesi Mervân tarafından Mısır’ın yedi yıllık haracı ile inşa edildi 748 depreminde mescidde büyük hasar meydana geldi bina Mansûr zamanında 775 de tamir edildi 775 te yine depremle yıkılmış Mehdî-Billâh tarafından yenilenmiştir. *Mescid-i Aksâ Abbâsîlerce Halife Me’mûn zamanında 833 te onarılmıştır.1034 te yine deprem yüzünden harap olmuş Halife Zâhir’in emriyle yeniden yapılmıştır *Haçlı istilâsında Templier şövalyeleri Mescid-i Aksâ’da değişiklikler yapmıştır. kendilerine verilen kısımları ikametgâh ve erzak ambarı gibi bölümlere ayırmışlardır. Diğer kısımları Latin kralları saray olarak kullanmıştır. caminin içinde, kilise inşasına başlandıysa da tamamlanamamıştır.

*Mescid-i Aksâ Abbâsîlerce Halife Me’mûn zamanında 833 te onarılmıştır.1034 te yine deprem yüzünden harap olmuş Halife Zâhir’in emriyle yeniden yapılmıştır Haçlı istilâsından sonraki Selâhaddîn-i Eyyûbî’nin imarında bu onarım esas alınmıştır. Günümüzdeki binanın büyük bir bölümü Zâhir döneminden kalmadır.*Selâhaddîn-i Eyyûbî Kudüs’ü aldığında Aksâ’ya Kubbetü’s-sahre’den daha fazla emek harcamıştır Templier şövalyelerinin silâhhanesi kadınlar camisine çevrilmiştir. Halep’te Nûreddin Zengî’nin minberi yerine konulmuştur. 1218 de Selâhaddin’in yeğeni Dımaşk Emîri Muazzam tarafından kuzey cephedeki giriş revakı inşa ettirilmiştir. *Memlük ve Osmanlı dönemlerinde tamir edilen Mescid-i Aksâ’nın Kanûnî Sultan Süleyman tarafından yapılan onarımıyla ilgili kitâbesi İslâm Müzesi’nde saklanmaktadır. II. Mahmud’un 1817 de tekrar onarmıştır. Abdülhamid han halıları ve kandilleri yenilemiştir İngiliz mandası döneminde 1922’deki mescidi aksa onarım çalışmasını Mimar Kemâleddin Bey yönetmiştir.

[murataltug1985]

Kaynak tdv islam ansiklopedisi
MESCİD-i AKSÂ tarihi

*Mescid-i Aksâ’nın altında girişi taş duvarla örülmüş bir bölüm vardır İsrailli arkeologlarca açılması, büyük olaylara sebep olmuştur. Hz. Süleyman’ın at ahırları olarak bilinen bölüm yan duvarlardan gelen ve ortada kalın tek bir sütun kemerlere oturtulmuş dört basık kubbeli salonla merdivenle çıkılan bir sıra kalın sütunla birbirinden ayrılan iki koridordan oluşmaktadır *21 Ağustos 1969 da fanatik bir yahudi mescidi aksada yangın çıkardı Nûreddin Zengî’nin ahşap minberi yandı minberin tahtası İslâm Müzesi’ndedir. Aksa yahudilerle Araplar arasındaki çatışmalar sebebiyle saldırılara mâruz kalmaktadır. Mescid-i Aksâ medrese hizmeti de vermiştir. Kütüphanesi Selâhaddîn-i Eyyûbî’nin Kudüs’ü fethiyle zenginleştirilmiştir.

[murataltug1985]

Kaynak tdv islam ansiklopedisi
KUDÜS isminin tarihi

*Üç ilâhî dinde de önemli bir yere sahiptir kutsaldır
Lut gölünün batısında fay diklikleriyle ayrılmıştır Yahudiye platosunun dalgalı yüzeyinde kurulmuştur Lut gölüne 24, Akdeniz kıyılarına 52 km. uzaklıktadır deniz seviyesinden yükseklik 747 metredir.*Adı ve Tarihi çok eski olan Kudüs adının geçtiği en eski belge mö. XIX yüzyıllara ait Mısır metinleridir Mö. Urusalim, Ursalimmu, İbrânîce Yerûşâlayim, Eski Ahidde Yerûşâlêm şeklinde telaffuz edilmektedir. Grekçe Hierosolyma adı kutsallığını yansıtır. Latince’ye Jerusalem olarak geçmiştir. Kudüsün Batıdaki adı Jerusalem’dir.
*Kudüs İbrânîcede Yeruşalem iki ayrı kelimeden oluşur Kelime korkmak yârê veya “görmek” anlamında râ’âhtan, sahip olmak, mânasındaki yârâştan geldiği ileri sürülmüştür. kurmak, tesis etmek” mânasında yârâhtan gelmesi muhtemeldir. Kelimenin ikinci kısmı şalayimin aslı şalem veya şalimdir. barış anlamına gelir*Batı Sâmîleri’nde tanrı ismi olan Şalim’den gelmiştir Çivi yazılarında ur veya uru, İbrânîce’de şehir” demektir. Iruşalem Şalim’in şehri” anlamına gelir. Kudüs ilk dönemlerde şehri kuran kişi yahut tanrının adıyla anılma geleneğinden “Şalim’in şehri barışın şehri” Tell Amarna mektuplarında ise şehir Betşalem Şalem’in evi şeklinde anılmıştır

[murataltug1985]

Kaynak tdv islam ansiklopedisi
KUDÜS isminin tarihi

*Kudüs şehri Moriya Yebus Sion, Dâvûd’un şehri Ariel gibi isimlerle anılır. buraya adalet yurdu inananlar şehri, barış şehri, doğruluk şehri Allah’ın şehri Elohim orduların rabbinin şehri mukaddes şehir gibi isimler verilmiştir *Müslümanlar şehre bereket ve mübarek anlamına gelen Kuds ismini vermiştir kuds kelimesi Ârâmîce kudşadan gelir mâbedi ifade eder X. yüzyı Karai bilginleri Kudüs şehrini Beytülmakdis, mâbedide Kuds diye adlandırdılar. Ârâmîcede Kudüs şehrine İr hakkodeş” kutsal şehir” mâbed şehri deniliyordu
*Müslümanların kudüs için kullandığı İliya ismi Romalılar’ın Aelia isminin Arapçalaşmış şeklidir. İliyâ medînetü beyti’l-makdis” şeklinde geçmekte kısaca İliyâ veya Beytülmukaddes denilmektedir Beytülmakdis şehrin tamamı için kullanılmış, mâbed alanı ise “harem” diye adlandırılmıştır.
*Kur’an’da Kudüs “el-Mescidü’l-Aksâ” el-arzü’l-mukaddese” gibi tabirlerle geçer müfessirler bu kelimeyle Kudüs’teki Beytülmukaddes’in ya da Filistin topraklarının kastedildiğini belirtmişlerdir âyette geçen el-Mescidü’l-Aksâ’nın Beytülmakdis, mübarek Kudüs ve civarı Harem-i şeriftir *Yahudi dinînde Kudüs’ün yetmiş isminden bahsedilmektedir Romalı Hadrien, Kudüs’ü putperest bir şehir olarak inşa edince ona Colonia adını vermiştir. Şehre Roma kolonisi olduğu için Colonia, Hadrien şerefine Aelius’a nisbetle Jüpitere ithaf edildiği için de Capitolina denilmiştir.

[murataltug1985]

Kaynak tdv islam ansiklopedisi
KUDÜS tarihi

*Kudüs’ün tarihi çok eskidir Şehirdeki mö. IV. binyıla ait çömlekler, şehrin güneydoğusunda bir kavmin yaşadığını, göstermektedir. İslâmda Kudüs şehri, tarih sahnesine Bronz çağında Ken‘ân şehirleriyle birlikte çıkmıştır. XIX. yüzyıl Mısır metinlerinde Kudüs bir Ken‘ân site devletidir
*Kudüs (Yeruşalayim) adı Tevrat’ta Tevrat’ta Salem geçer Eski Ahid’de şehirden Hz. İbrâhim sebebiyle bahsedilmektedir Tevratta Hz. İbrâhim’in, oğlu İshak’ı kurban etmek istediği Moriya diyarına Hz. Süleyman’ın mâbedi yaptırdığı kabul edilmektedir *Bronz çağında m.ö. XV. yüzyıl da Filistin’e gelen Hurriler Kudüs’te yeni yapılar inşa etmişlerdir. Tell Amarna mektuplarının yazarı Hurri Hiba, XIV. yüzyılda Mısır tebaasıyla Kudüs’te hüküm sürmüş Mısır Firavunu Amenofis’e Kudüsten söz etmiştir *Mısır’dan çıktıktan ve çölde kırk yıl kaldıktan sonra Yeşu önderliğinde Filistine giren İsrâiloğulları Kudüs Kralı Adonitsedeki yenmiş, Yebusiler’in hâkimiyetindeki Kudüs’e girmemişlerdir hz.Dâvûd’un şehri alışına kadar kudüs Yebusiler’in elinde kalmıştır. Yeşu’nun ölümüyle Yahuda ve Simeon kabileleri Kudüs’e saldırıp şehri yakmışlar ancak Yebusiler’in hâkimiyeti devam etmiştir.

*Hz.Dâvûd bütün İsrail’e kral olunca Yebusiler’in hâkimiyetindeki Kudüste Sion Hisarı’nı almış Dâvûd’un şehri adını vermiştir Kudüs’ü krallık merkezi yapmış şehri güçlendirmiştir Zion hisarını dinî bir merkez haline getirmek istemiştir ahid sandığını Kudüs’e getirterek sarayına yerleştirmiştir Bir mâbed yapmak istemişsede Rab izin vermemiştir *Hz. Dâvûd’dan oğlu Süleyman yedi yılda Kudüs’te muhteşem bir mâbed olan Mescid-i Aksâyı inşa etmiş, kendisine bir saray yaptırmış, ahid sandığını mâbede koymuş, Kudüse duvar çektirmiştir Hz. Süleyman’ın vefatıyla krallık ikiye bölünmüş Kudüs Yahuda Krallığı’nın merkezi olmuştur.*Süleyman’ın oğlu Rehoboamaya Mısır Kralı Şişak Kudüs’e savaş açmış, mâbedin ve kral evinin hazinelerini götürmüştür seksen yıl sonra şehir tekrar yağmalanmış nüfusu artmış mahalleler oluşmuştur. Yahudalı Amatsyanın Kuzey Krallığı Kudüs’e girmiş, kudüs duvarını yıkmış, mâbeddeki ve kral evindeki değerli eşyayı almıştır

*Yahuda kralları Uzziya ve Yotam kudüs yıkıntılarını onarmış ve duvarları sağlamlaştırmışdır Kral Uzziya zamanında şehirde deprem olmuş Kudüs İsrail kralı tarafından kuşatılmış kuşatma başarılı olmamıştır Kral Hizkiya, mâbedi açmış, ibadeti başlatmış saray ve mâbedin hazinelerini Asurlular’a teslim etmiştir. Asurlular şehri kuşatmışlarsa da veba sebebiyle işgal sonuçsuz kalmıştır. *İsrail krallarının putperestliğe meyletmeleri peygamberlere zulmetmeleri halkın yoldan çıkmasıyla Kudüs felâketler geçirmiş Bâbil Kralı Nebukadnezzar Kudüs kralını emri altına almış, pek çok esirle mâbedin değerli eşyalarını götürmüştür. Üç yıl sonra çıkan isyanla 597’de Kudüs’e ikinci defa girerek Tsedekiya’yı kral yaptı
*On yıl sonra Tsedekiya’nın saltanatında Nebukadnezzar üçüncü defa Kudüs’e yürüdü şehri kuşattı korkunç bir açlık başladı şehir düştü mâbed, saray ve Kudüs ateşe verildi duvarlar yıkıldı halk sürgün edildi yahudiler Hicaza yerleşmiş Kudüs elli yıl boyunca harabe halinde kalmıştır.

[murataltug1985]

Kaynak tdv islam ansiklopedisi
KUDÜS tarihi

*Bâbil esaretinden sonra Kudüs Pers hâkimiyetine girmiş mö.538 de Makedonyalı İskender şehri almış şehir çeşitli savaşlar görmüş,Mısırlı Ptolemaioslar, Selevkoslar şehre hâkim olmuştur. Milâttan önce 168’de Epiphanes, Yunan ilâhlarının heykelleriyle mâbedi kirletmiş, Makkabi isyanları başlamış ve mâbed temizlenmiştir. *Helenistik dönem 63 yılında Pompeus Kudüs’ü işgal etmiş, şehrin duvarlarınını yıktırmış, Crassus mâbedi yağmalamış, 40 yılında Partlar şehri ele geçirmiş, Büyük Herod 37’de şehri alıp duvarları onarmış, mâbedi yeniden inşa etmiştir. İnşaat mö. 20’de başlamış, Hz. Îsâ zamanında da sürmüştür.
*Herod kudüs kalesini takviye etmiş Antonia adını vermiştir. Herod öldüğünde Kudüste iki duvar vardır bizanslı Agrippa ms.43’te üçüncü duvara başlamıştır 70 te Romalı Titus şehri kuşatmış, mâbed ve şehir yanmıştır. Titus, duvarları yıktırmıştır.

*İmparator Hadrien Kudüse putperest bir şehir kurmak isteyince yahudiler ayaklanmış, ayaklanma bastırılıp şehrin inşası tamamlanmış, adına Colonia Aelia denmiş ve asırlarca varlığını korumuştur. Jüpitere ithaf edilmiştir Merkad-i Îsâ Kilisesi’nin yerine Afrodit Mâbedi yapılmıştır.
Şehre girmeye kalkan yahudiler öldürülmüş İmparator Konstantinos bunu kaldırmıştır.
*Konstantinos’un annesi Helena 326’da Zeytindağı’nda kilise yaptırılmış Konstantinos Hz. Îsâ’nın çarmıha gerildiği yerde Merkad-i Îsâ Kilisesini yapmıştır Konstantinos’un Hıristiyanlığı kabul etmesiyle Süleyman Mâbedi’ndeki Jüpiter tapınağı yıkılmıştır *Hıristiyanlar, Hz. Îsâ’nın sözlerine hürmeten Süleyman Mâbedi’ni inşa etmeyi reddetmişler 614’te Sâsânîler tarafından işgal edilen Kudüs’ü 629’da Bizanslı Herakleios kurtarmış İranlılar’dan geri aldığı kutsal haçı Kudüs’teki yerine koymuş, şehir 638’de müslümanlarca fethedilmiştir.

[murataltug1985]

Kaynak tdv islam ansiklopedisi
KUDÜS İlâhî Dinlerde Kudüs’ün Yeri.

*Kudüs Tevrat’ta sadece bir defa Salem adıyla zikredilir İshak’ın kurban olarak takdim edildiği Moriah dağının Süleyman Mâbedi’nin yeri olduğu tartışmalıdır. Şehrin krallık ve ibadet merkezi oluşu Hz. Dâvûd’la başlar Birinci mâbed döneminde mâbedin olduğu tepeye Sion tepesi denilmekteydi, Sion Kudüs’ün tamamıydı Hz. Dâvûd’a saltanatının ebediyen devam edeceği vaad edildiğinde Kudüs’ün ebedîliğine işaret sayılmıştır
*Hz. Süleyman zamanında mâbedin inşası Kudüs’e ayrı bir kutsallık sağlamış, bir taraftan Dâvûd’un saltanatının ebediyen devam edeceğine dair ilahi vaadi, diğer taraftan mâbedin ilahi mekânı olarak kabulü şehri kutsallaştırmıştır.*Mezmurlar’da ahid sandığının getirildiği Dâvûd şehri Rabbin seçtiği bir şehir olarak değil Rabbin meskeni olarak takdim edilmektedir. Peygamber Yeremya’ya göre Kudüs“Rabbin tahtı, adalet yurdu, kutsiyet dağı” yüksekliği güzel, bütün yerin sevinci” güzelliğin kemalidir yeremya Eğer seni unutursam ey Yeruşalim, sağ elim hünerini unutsun; seni anıp sevincimden üstün tutmazsam dilim damağıma yapışsın” demektedir.

*Kudüs, kutsallığı sebebiyle yahudi şeriatında farklı bir konumdadır ilahi bir yer olduğu için Kudüste ilaha kurbanlar takdim edilip hac ifa edilmiştir yılda üç defa Pesah, Şavuot ve Sukkot bayramlarında her erkek kurban takdimi için Rabbin huzurunda mâbedde bulunmakla yükümlü tutulmuştur *Hac mekânı olduğu için yahudiler kudüste ikamet etmek durumunda kalmışlar, kudüs kültür hayatını şekillendirmiştir allah Tarafından seçilen Kudüs, Yahudiliğin en yüce simgesidir Peygamberler övgüyle bahsetmişlerdir. İşaya Kudüs’ü “adalet şehri” diye adlandırmış şeriatın Sion’dan, Rabbin sözünün Yeruşalim’den çıkacağını bildirmekte Yeremya Kudüs’e “Rabbin tahtı” denileceğini, bütün milletlerin onda toplanacağını belirtmektedir*Eski Ahid’de kudüsün güzelliği anlatılmakta sevgiliye benzetilmektedir Neşîdeler Neşîdesi, Kudüs’ü görmeyenin güzelliği bilemeyeceği belirtilmekte, Midraş’ta Âdem’in Kudüs toprağından, dünyanın Sion’dan yaratıldığı nakledilmektedir. Yahudi şeriatında Kudüs şehri en kutsaldır. Yeryüzündeki en kutsal yer kutsallar kutsalı mekân Kudüs’teki mâbedde bulunmaktadır.

*Ms.70 teki yıkımla yahudi milletinde Kudüsün önemi azalmış mânevî sembol şeriat simgesi olarak varlığını sürdürmüştür ona özlem vardır Yahudiler dua ve ibadetlerinde Kudüs’e dönerler Yemek duasında Kudüs’ün inşasını diler Günde üç defa yapılan Amidah duasını Kudüs’e dönerek yapar Dâvûd saltanatını kurma arzusunu ifade eder Yıllık üç oruçta Kudüs’ün yıkılışına yas tutarlar