Siyaset Forum

Devlet Arşivler Genel Müdürlüğünün, “Osmanlı Belgelerinde Ermeniler (1915-1920)” kitabında yayınladıkları bir belge gayet çarpıcıdır. Dahiliye Nezareti, 29 Haziran (12 Temmuz) 1915 tarihinde Diyarbekir’e şifreli bir telgraf çeker. Telgraf´ta, Vilayet dahilindeki Ermenilerle diğer Hıristiyanların katledildikleri, "ez cümle ahiren Diyarbekir’den sevk olunan eşhas vasıtasıyla Mardin’de murahassa ile Ermenilerden ve diğer Hristiyan ahaliden 700 kişinin geceleri şehirden harice çıkarılarak koyun gibi boğazlattırıldığı", öldürülenlerin toplam sayısının 2000 kişi civarında tahmin olunduğu aktarılır. Ve "buna seri ve kati bir netice verilmezse. . . bi’lumum Hristiyanların katledilmelerinden korkulduğu" bildirilir. Telgraf şu cümle ile biter: “Ermeniler hakkında ittihaz edilen tedabir-i inzibatiye ve siyasiyenin diğer Hristiyanlara teşmili kat´iyyen gayr-i ca´iz olduğundan efkar-ı umumiye üzerinde pek fena te´sir bırakacak ve bi´l-hassa ale´l-itlak Hristiyanların hayatını tehdid edecek bu kabil vekayi´a derhal hitam verilmesi ve hakikat-ı halin işarı.” Belgenin dili son derece açıktır. Ermeniler için kararlaştırılmış olan siyasetin, diğer Hristiyanlara uygulanmaması gerektiği hatırlatılmakta ve Ermeniler için uygulanan öldürme eylemlerinin, diğer Hristiyanları da kapsayacak şekilde yapılmasına bir son verilmesi istenmektedir. Yine başka bir belgede şöyle denilmektedir: “Ankara Vilâyeti'ne Keskin kazâsı Ermenilerinin tehcîri sırasında Kâ’im-i makâm-ı Kazâ Tal‘at Bey 'in bunları Savulya'nın büyük hânına doldurarak bir müddet işkence etdikden sonra bir sâ‘at mesâfede ve Cin Ali karyesi kurbunda Gölgeli Burun ve Kavrakalı karyesi hudûdunda Deve Bağırdan mevki‘inde balta, kazma, pala ve bıçak misüllü âletlerle öldürtdüğü ihbâr edildiğinden mes’ele hakkında serî‘an ma‘lûmât i‘tâ ve mütâla‘âtınızın inbâsı” Fî 18 Şubat sene [1]335 Dâhiliye Nâzır Vekîli Ahmed İzzet (BOA. DH. ŞFR, nr. 96/220).