Kaynak tdv islam ansiklopedisi.info suriye

*1860 da suriyedeki Çatışmaların önlenmesinde, Cezayir’in Fransa tarafından işgal edilmesiyle 1847’de Suriyedeki Cezayir lideri Emîr Abdülkādir’in katkısı oldu.Fransa 6000 askerle savaş gemilerini Beyrut’a gönderdi. Osmanlı Hariciye Nâzırı Keçecizâde Fuad Paşa’yı bölgeye yollandı. Fuad Paşa, Şam Valisi Müşir Ahmed Paşa ve 200 kişi idam edildi. Abdullah Halebî, Ömer Efendi ve Muhammed Said Bey’in bulunduğu Şam ileri gelenleri sürgüne gönderildi. hızlı iletişim ve müdahale için Suriye ile İstanbul arasında telgraf hattı kuruldu. Beyrut’tan vilâyet merkezi Şam’a şose yol yapıldı.1870’lerde Suriye merkeze bağlı ve İstanbul’daki gelişmeleri takip eden bir vilâyete dönüşmüştü. *Aralık 1876’da Kānûn-ı Esâsî ilân edildi mecliste Suriye dört mebusla temsil edildi. Doksanüç Harbiyle Şubat 1878’de Suriye valiliğine tayin edilen Cevdet Paşa ağır yenilgiyle sarsılan devlet otoritesini tesis etmeye çalıştı binlerce göçmen suriyeye yerleştirildi. Savaşın olumsuz etkileri birkaç yıl sürdü ve 1881 yıllarında Şam, Beyrut ve Trablusşamda Osmanlı aleyhtarı ilânlar görüldü. İlanlarda Suriye valisi Midhat Paşa’nın görevden alınmasının etkisi olmuştu Suriye, 1890’larda Abdülhamide karşı muhalefet merkeziydi muhalefet Arap kültürünü canlandırmaya çalışan ulemâ, Selefîler Tâhir el-Cezâirî, Cemâleddin Kāsımî ve Zehrâvî gibi isimlerdi.

*Suriyedeki Muhalif Araplar, abdülhamit hana karşı Jön Türkler’le irtibat kuruyor meşrutiyetle Araplar’ın ilerlemesinin sağlanacağı Arap kültürünün canlandırılacağı ümidini taşıyorlardı. Kādirî tarikatı Azmzâdeler ve Geylânîzâdeler Meşrutiyetçiler’e destek vermekteydi. Suriye’de Meşrutiyet taraftarlığı ve Jön Türk hareketiyle bağlantısı tesbit edilebilenler 1897’ cezalandırıldı.23 Temmuz 1908’ 2. Meşrutiyette Suriye’deki siyasî sürgünler serbest bırakıldı. Orduda ve mülkiyedeki Jön Türk taraftarlarının baskısıyla Şam’da kutlama toplantıları yapıldı. İttihatçılar’ın yönetiminden şikâyetler başladı Şam Arap milliyetçiliğinin en önemli merkezlerinden oldu. Meclis-i Meb‘ûsan’da görev yapan Suriye temsilcilerinin çoğu muhalefetde yer aldı. *Meclis dışında Suriye’de etkin kişilerden Reşîd Rızâ Refîk el-Azm İttihatçılar’a muhalefet etti Bu Kahire’de Hizbü’l-Osmâniyye adlı bir parti kuruldu ve Refîk Bey başkandı. I. Dünya Savaşı’na kadar Suriye bölgesinde gizli şubeler kurdular Osmanlıya reform taleplerini belirlemek üzere Haziran 1913’te Paris’te toplanan Arap Kongresi’nin Suriyeli idi. Kongrede sonuç alınamadan I. Dünya Savaşı başladı Suriye, Osmanlı Devleti’nin önemli cephelerinden birini oluşturdu. I. Dünya Savaşında Bahriye nâzırı ve Dördüncü Ordu kumandanı Cemal Paşa, İngilizler’i Mısır’dan çıkarmak için başarısız Kanal Harekâtı’nı düzenledi. Arap milliyetçiliğine sert tedbirler aldı. Fransa’nın Beyrut ve Şam konsolosluklarındaki belgelere dayanarak Ağustos 1915’te Mayıs 1916’da yirmi bir kişi ayrılıkçı Arap milliyetçisi olduğu ithamıyla askerî mahkemede yargılandı ve idam edildi.Suriye halkının Osmanlı hükümetine yabancılaşmasında Cemal Paşa’nın sert politikalarının ve idamlarının büyük etkisi oldu.

*İngiliz ve Fransızlar arasında akdedilen Sykes-Picot Antlaşmasıyla Suriye Fransa’ya terkedildi. İngiltere’nin Mısır komiseri Henry McMahon Mekke Emîri Şerîf Hüseyine Osmanlıya karşı isyan karşılığında Şerîf Hüseyin’e Suriye ve Arap krallığını vaad etmişti. İngilizler’in parasıyla satın alınan bedevîler Haziran 1916’da Şerîf Hüseyin isyanını başlatdı. Osmanlı ordusu 1917 de Kudüs’ten ve 1918 Eylülde Şam’dan çekildi.Ekim 1918’de Şam’a İngiliz askerleri girince halk galeyana geldi. Faysal’ın gelişiyle sükûnet sağlandı. Şam, İngiliz-Arap kuvvetlerince Ekim 1918 de işgal edildi. Ahmed İzzet Paşa kabinesi Suriye ve Arap vilâyetlerine iç işlerinde özerklik vermek istemesi Osmanlıda sevinçle karşılandı; ancak netice değişmedi. Ekim 1918 de Mondros Antlaşmasıyla Suriye’deki Osmanlı yönetimi resmen sona erdi.

Kaynak tdv islam ansiklopedisi.info suriye

*Mondros mütarekesinden sonra suriye fransız sömürgesi haline gelmiştir Faysal, ve emir şerif kandırılmıştır Önce Beyrut, Fransızlar tarafından işgal edildi. İngilizler suriyeyi işgal ettikleri işgal topraklarını Lübnan ve Ürdünü bölgelere ayırmıştır suriyeyi İngilizler, ve Fransızlar yöneteceklerdir küçük bir pay Şerîf Hüseyinin ailesine verilecektir Aralık 1918’de İngiliz ve Fransız başbakanları Suriye’nin Fransızlar’a terkedileceğini teyit ettiler. Faysal Avrupa seyahatinde Suriyedeki hâkimiyet iddiasını kabul ettirmeye çalıştı, fakat başaramadı.
*Mart 1920’de Şam Kongresi’nde Faysal, Filistin dahil Suriye kralı ilân edildi. İtilâf devletlerinin Nisan 1920 de San Remo Konferansı’nda Suriye’yi Fransız manda yönetimine vermesiyle Arap-Fransız çatışmaları arttı. Temmuz 1920’de Beyrut-Şamda Fransızlar’ın Suriyeliler’i ağır bir yenilgiye uğrattılar Suriye’de Faysal dönemi sona erdi ve sürgüne gönderildi.Suriyedeki Fransız işgali, Milletler Cemiyeti’nin onayıyla manda yönetimine dönüştü. Manda yönetimi olan 1920 ve 1946 da Fransa Trablusşam, Beyrut ve Sayda gibi şehirleri Lübnan’a dahil ederek Osmanlı mutasarrıflık sınırlarını küçülttü Şam ve Halep muhtar bölge belirlendi. 1922’de Lazkiyede Nusayrî ve Alevîlerin yoğun olduğu kuzey bölgesiyle Dürzîler’in Havran bölgesi muhtar bölgeye dönüştürülüp Suriye dört idarî birime ayırıdı.

*1924’te Fransızlar Şam, Halep, Hama ve Humus’u birleştirip tek idarede topladılar. Sünnîler’in yoğun olduğu yerlerle Alevîler’in ve Dürzîler’in çoğunluğu oluşturduğu yerler ayrı idarî birimler haline getirildi.Fransız mandası mahallî direnişle karşılaştı. 1925 hareketleri bastırıldı Sultan Atraş Temmuz 1925’te Cebeli dürûz isyanında Fransızları yendi Şam ve Humus’ta isyanlar başladı. Fransızlar, Ekim 1925’te Şam’ı havadan ve karadan bombaladı isyan 1927 baharına kadar sürdü. 1927’de isyan bastırıldığında binlerce kişi hayatını kaybetmiş, evsiz kalmış ve Şam harabeye dönmüştü. İsyanın bastırılmasıyla Fransızlar, Suriye politikalarında yumuşadı el-Kütletü’l-vataniyye adıyla meydana gelen oluşum, millî kimlik sürecinde Fransızlar’la çalışmak zorunda olduğunu kabul ederek diyalog kapısını araladı. *el-Kütletü’l-vataniyye üyeleri Fransızlar’ın bölgeden çekilerek Suriye’nin bağımsızlığını kazanmasını savunurken güçlerini kaybetmemek ve Fransa çekildikten sonra yönetimi ele geçirmek için çalışıyordu Fransızlar’la uyum kolay olmadı. 1929’da oluşturulan anayasa Fransızlar’ca reddedildi. Fransa kendisinin , manda anayasasını uygulamaya koydu.1936’da Léon Blum liderliğindeki koalisyon Fransa’da hükümeti kurdu Suriye-Fransa ilişkilerinde taslak bir antlaşma imzalandı. Fransa, Suriye’nin savunmasını üstlenmesine, hava ve kara üslerini elinde tutmasına karşılık Suriye bağımsızlık için hazırlıklar yapacak ve Milletler Cemiyeti’ne üye olacaktı.
1936’da Suriye meclisince onaylanan antlaşmayı Fransa onaylamadı Suriye’nin bağımsızlık yolunda ilerleyemedi. 1939’da Fransa ve Türkiye arasında yapılan bir antlaşma ile Hatay Türkiye sınırlarına dahil edildi.

*II. Dünya Savaşında Suriye, sıkı kontrol altında tutuldu savaştan olumsuz etkilendi ayaklanmalar çıktı 1941’de açlık gösterileri ve bağımsızlık talepleri meydana geldi. İngilizler’in desteğiyle 1943’te Fransa, anayasasını yürürlüğe koydu seçimlere rıza gösterdi Mayıs 1945’te 2.dünya savaşının sona ermesiyle suriyedeki askeri varlığını arttırdı isyanlar çıktı Fransa, Şam’ı havadan ve karadan bombaladı. İngiltere ateşkes sağladı, Fransa 1946 baharında Suriye’yi terketti
Şükrî el-Kuvvetlî liderliğindeki bağımsız Suriye 1945’te oluşturulan Arap Birliğinin kurucu üyeleri arasında yer aldı. 1948’de İsrail ile savaşa girildi. 1949’da Hüsnî Zaîm liderliğinde askerî darbe ile görevden uzaklaştırıldı. *1949 da suriyede Fransızların 1920’de kurduğu Suriye Askerî Akademisi’ etkili oldu siyasî istikrarsızlık başladı. 1949 Ağustos ve Aralığında birincisi Muhammed Sâmî ikincisi Edîb Çiçeklî yönetiminde iki askerî darbe gerçekleşti. Çiçeklî 1954’te askerî darbe ile görevden uzaklaştırıldı.1950’li yıllarda Mısır Irak Arap ülkelerinde ve Suriye’de de Arap milliyetçiliği etkiliydi Hâlid Bektaş’ın liderliğindeki Komünist Partisi ile Mişel Eflâk ve Selâhaddin el-Bîtâr tarafından kurulan sosyalist Baas Partisi güçlenmekteydi. Baas Partisi’nin panarabist söylemleri etkiliydi 1955’te İngiltere’nin öncülüğünde Türkiye’nin üyesi bulunduğu Bağdat Paktı, Suriye üzerinde baskı yaparak Batı karşıtlığını ve arap milliyetçiliğini kuvvetlendirdi.