Kaynak edebiyatöğretmeni.org
Manas Destanı
*Almambet’ in geleceğini haber alan Manas, onu seyreder Almambet Manas’ın ayak izine rastlar. Manas’ın ayak izinin daha büyük olduğunu görür. Almambet ile Manas arasındaki güç Manas’tan yanadır. Manas’ın yiğitleri Almambet’i kuşatır Almambet meydan okur hadise de Almambet’in Manas’tan sonra ikinci büyük kahraman olacağına işarettir. Manas, Almambet’i annesi ve babası ile tanıştırdığında, annesinin kurumuş memelerinden süt gelir. Almambet ile Manas süt kardeş olur
Manas, sürüleri bahane ederek Er Kökçö ile teke tek dövüşür. Er Kökçö’nün Manas’ı tüfekle vurmasıyla Manas ilk defa ölümü tadar. ilk defa ölümü tadar diyoruz, destanda Manas iki defa daha ölecektir. Birinci ölümünde kırk yiğidi Manas’ı yer altı dünyasından geri getirir. *Manas’ın babası Cakıp, Manas’a eş arar. Kanıkey adlı kızı Manas’a eş seçer Manas’ın Közkaman ve Kökçököz isimli eşkıyalarca zehirlenir zehirlenerek ölen Manas’a atı, köpeği ve doğanı yas tutar. İlah hayvanların üzüntüsü karşısında Manas’ın hayatını ikinci defa bağışlar.Bok-murun güçlü yiğit Er Töştük ile bir perinin oğludur. Yaşlı Kırgız Hanı Kökötöy, Bok-murun’u varis seçer. Bok-murun, Kökötöy’ün ölümünden sonra cenaze yemeği düzenler.herkes çağırılır, düşman Kalmuklar dahi davet edilir. Bokmurun törende hanlık beklemekte, Bok-murun adı yerine kendisine yiğit ismi verilmesini ümit etmektedir. işler planladığı gibi gitmez. Törende Manas ön plana çıkar Bok-murun’un elçisi Cas-uul, santrançda Almambel’e yenilerek bahsi kaybettiği için Manas tarafından öldürülür.
*Bozkır kanununda elçinin öldürülmesi affedilmez bir suçtur Bokmurun, Manas’ın davranışı karşısında hiçbir şey yapamaz. hiçbir zaman Kökötöy’ün yerine han olamayacağını da ispatlamış olur. Közkaman ve Kökçököz eşkıyaları tarafından Manas zehirlenir Zehirlenen Manas’ı kayın pederi Temir Han’ın kendi yaptığı ilaçlarla kurtarır. İkinci kez hayata dönen Manas, Mekke’ye giderek tavafta bulunur. Almambet, Kalmuk prensesi Altınay ile evlenir. ihtiyar Manas’ı hasta yatağındadır. Kanıkey ile evleneli otuz iki yılolmuştur ve Kanıkey yedi aylık hamiledir. Manas, çocuğunu görerneden üçüncü defa ölür. Manas’ı Talas ırmağının boyunda, Zülfikar dağına gömerler. Manas ölmeden önce, doğacak çocuğunu, kırk yiğidine emanet etmiştir. *Manas’ın ölümüyle Kanıkey, badireler atlatır. Manas’ın kardeşleri Abeke Köböş ile babası Cakıp, Kanıkey’e rahat yüzü göstermez. Çünkü “At ölse, postu miras kalır; ağabey ölse, yenge miras kalır diyen Cakıp, Kanıkey’i iki oğlundan biri ile evlendirmek ister Kanıkey şiddetle karşı koyar. Kanıkey’in bir oğlu olur. Cakıp ve oğulları çocuğu öldürmek isterler. Kanıkey çocuk ile kaçar Kanıkey ile çocuğunu bulamayan Cakıp ve oğulları Kanıkey’in evini ateşe verirler. Kanıkey babasına gider. Kanıkey’in babası ziyafet düzenler. ak sakallı bir ihtiyar çocuğa Semetey Han adı verilir. Semetey delikanlılık çağına gelince, babası Manas’ın , mirasını ele geçirmek ister. Bunun üzerine Kanıkey oğlunu Manas’ı yetiştiren Bakay’a gönderir. Semetey, Bakay’ın da yardımı ile, Cakıp ve oğullarını öldürerek Manas’ın mirasına sahip olur.
*Semetey başa geçtikten sonra işleri idare edemez. Töre bilmezliğiyle Manas’ın yiğitlerini
gücendirir. rüya ile ikaz edilene kadar ölmüş babasına kusur eder. hataları sonucunda Cediger’in oğlu Er-kıyaz’a yenilir ve kaybolur. Oğlu Seytek, Er-kıyazca öldürülmek üzere iken, annesi Ay-çürök, kuğu şekline gireceğini ve babası Akın Han ile yiğitlerini çağıracağını söyleyerek Er-kıyaz’ı tehdit eder ve oğlunun kurtarır. Seytek büyüyünce Er-kıyaz’ı öldürür ve atası Manas’ın yaşadığı Talas Ovasından Taşkent’e kadar olan yerlerde hüküm sürer.
|